Heng Sinith | AP
សំឡេងអ្នកនយោបាយ
ជីវិតអ្នកនយោបាយដែលតស៊ូដើម្បីការផ្សះផ្សាជាតិ
លោក សុន ឆ័យ បានចាត់ទុកខ្លួនលោកជាអ្នកផ្សះផ្សានយោបាយកម្ពុជា តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៣ មកម្ល៉េះ។ ហើយក្នុងនាមជាសមាជិកម្នាក់នៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោកបានស្ម័គ្រចិត្តបន្តរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា នៅពេលដែលសមាជិកដទៃទៀតនៃគណបក្សនេះបានសម្រេចនិរទេសទៅក្រៅប្រទេស ដោយសារស្ថានភាពនយោបាយតានតឹង។
ភ្នំពេញ ទោះបីយ៉ាងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិត្រូវបានរំលាយ លោក សុន ឆ័យ នៅតែញញឹម។
បើទោះបីជារូបលោក និងសហការីចំនួន១១៨នាក់ក្នុងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ត្រូវបានហាមមិនឲ្យធ្វើនយោបាយរយៈពេល៥ឆ្នាំ ក្រោយពីគណបក្សនេះត្រូវបានរំលាយក៏ដោយ ក៏អតីតតំណាងរាស្ត្រល្បីឈ្មោះរូបនេះ នៅតែញញឹមពព្រាយក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយ VOA កាលពីចុងខែមីនា ដោយរំឭកពីប្រវត្តិ និងការតស៊ូនយោបាយអស់ពេលពីរទសវត្សរ៍របស់លោក មុនដំណើរការបោះឆ្នោតជាតិនៅថ្ងៃទី ២៩ ខែ កក្កដានេះ។
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលជាសម្ព័ន្ធភាពនយោបាយជំទាស់ កើតចេញពីការច្របាច់បញ្ចូលគ្នារវាងគណបក្ស សម រង្ស៊ី និងគណបក្សសិទ្ធិមនុស្សកាលពីឆ្នាំ២០១២ ត្រូវបានរំលាយដោយចម្រូងចម្រាស ក្រោមអំណាចសាលក្រមតុលាការកំពូលរបស់កម្ពុជា។ សមាជិកគណបក្សប្រឆាំងនេះចំនួន១១៨នាក់ ត្រូវបានហាមមិនឲ្យធ្វើនយោបាយរយៈពេល៥ឆ្នាំ ហើយសមាជិកជាន់ខ្ពស់មួយចំនួនធំ បានភៀសខ្លួនទៅក្រៅប្រទេស ដោយសារភ័យខ្លាចការចាប់ខ្លួន។
| តាមតួលេខ | ថ្នាក់ជាតិ |
|---|
ខណៈដែលសហការីរបស់លោកមួយចំនួនបានរត់ភៀសខ្លួនចេញទៅក្រៅប្រទេស ស្វះស្វែងរកការគាំទ្រពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ដើម្បីដាក់សម្ពាធដល់រដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញឲ្យបែរត្រឡប់ក្រោយ និងបើកលំហនយោបាយឡើងវិញនោះ លោក សុន ឆ័យ បានសម្រេចចិត្តផ្ទុយពីនេះ ដោយបន្តរស់នៅក្នុងប្រទេស មិនចេញទៅណា។
បើនិយាយពីឆាកនយោបាយខ្មែរសម័យទំនើបក្រោយកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស លោក សុន ឆ័យ ក៏ដូចជាអ្នកនយោបាយដទៃទៀតដែលមានឈ្មោះល្បីរន្ទឺដែរ កម្រនឹងចាកឆ្ងាយពីឧគ្ឃោសនស័ព្ទ និងប្រព័ន្ធឃោសនានាណាស់។ ជាញឹកញយ គេឃើញលោកនិយាយទៅកាន់មហាជនតាមរយៈកិច្ចសម្ភាសន៍ជាមួយបណ្ដាញសារព័ត៌មាន ការចុះទៅជួបពលរដ្ឋម្ចាស់ឆ្នោត និងការចោទសួរសំណួរពិបាកៗទៅកាន់មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលរាប់មិនអស់ ដែលមិនសូវចូលចិត្តសំណួរទាំងនេះ។
តាំងតែពីឆ្នាំ១៩៩៣មក លោក សុន ឆ័យ បានជាប់ឆ្នោត និងដើរតួនាទីជាអ្នកតំណាងរាស្ត្រនៅគណបក្សបីផ្សេងៗពីគ្នា ចាប់តាំងពីអតីតគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរីនិយមព្រះពុទ្ធសាសនា អតីតគណបក្ស សម រង្ស៊ី និងចុងក្រោយបង្អស់នេះ គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលមកទល់នឹងពេលរំលាយគណបក្សនេះ លោក សុន ឆ័យ ដើរតួនាទីជាប្រធានក្រុមតំណាងរាស្ត្ររបស់គណបក្ស ដែលតាំងទីដុះឫសការងារនៅសភាជាន់ទាបនេះតែម្ដង។
លោក សុន ឆ័យ បាននិយាយក្នុងកិច្ចសន្ទនាជាមួយ VOA យ៉ាងដូច្នេះថា៖
«ខ្ញុំយល់ថា សភាគឺជាស្ថាប័នជាតិមួយដែលតំណាងឱ្យពលរដ្ឋទូទៅ ត្រូវតែអ្នកដឹកនាំឆ្លើយបំភ្លឺពលរដ្ឋតាមសភា តាមរយៈការសួរដេញដោល»។
អតីតអ្នកតំណាងរាស្ត្ររូបនេះបានបន្ថែមយ៉ាងដូច្នេះថា៖
«ភាសាអង់គ្លេស គេឧស្សាហ៍និយាយជាញឹកញាប់ដែរថា៖ There is no peace without justice [ដែលមានន័យថា] ដូច្នេះសង្គមដែលគ្មានយុត្តិធម៌ វាអត់មានសន្តិភាពទេ។ ដូច្នេះដើម្បីមានសន្តិភាព វាទាល់តែមានយន្តការគ្រប់គ្រងដែលផ្ដល់យុត្តិធម៌បានដល់ពលរដ្ឋគ្រប់រូប»។
គ្មានវិប្បដិសារី
ទាំងក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៣ និងការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ២០១៧ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិដណ្ដើមបានសំឡេងគាំទ្រខ្ទង់លានសំឡេង ប្រមូលបានអាសនៈយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់។ ដ្បិតតែមិនទាន់ដល់ថ្នាក់វ៉ាប្រជែងឈ្នះគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែសំឡេងគាំទ្រក៏ល្មមធ្វើឲ្យគណបក្សកាន់អំណាចច្រើនទសវត្សរ៍មួយនេះរសើបនៅលែងសុខ។
ប៉ុន្តែអ្វីៗបានប្រែប្រួល ខណៈពេលដែលព្រះអាទិត្យបន្ទាបខ្លួនទាបទៅៗ សន្សឹមៗ ហៀបអស្ដង្គត។ វេលារសៀលហក់ចូលពេលល្ងាចថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧ វាហាក់ដូចជាបានដើរតួជាប្រផ្នូលនៃទីបញ្ចប់របស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលមែនទែននៅមានសុខភាពនយោបាយល្អប្រសើរនៅឡើយ ប្រៀបដូចជាយុវជនពេញកម្លាំងម្នាក់។
នៅពេលដែល លោក ឌិត មុន្ទី ប្រធានតុលាការកំពូល អុកញញួរសម្រេចរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក សុន ឆ័យ និងសហការីទាំង១១៨រូប ត្រូវអស់ការងារធ្វើនៅរដ្ឋសភាជាស្វ័យប្រវត្តិ ក្រោយពីការប្រព្រឹត្តទៅនៃអង្គជំនុំជម្រះពេញមួយថ្ងៃ ក្រោមការយាមកាមយ៉ាងម៉ត់ចត់ពីសំណាក់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធយ៉ាងក្រាស់ឃ្មឹក ព័ទ្ធជុំវិញមន្ទីរតុលាការជាន់ខ្ពស់របស់ប្រទេស ក្នុងខណ្ឌដូនពេញ រាជធានីភ្នំពេញ។
គណបក្សប្រឆាំងនេះត្រូវបានចោទថា បានធ្វើនយោបាយក្រោមការដឹកច្រមុះរបស់រដ្ឋាភិបាលបរទេស ដែលសំដៅទៅលើរដ្ឋាភិបាលអាមេរិក ដោយបានអនុវត្តគម្រោងការតូចធំនានា ដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលបទចោទនេះត្រូវបានច្រានចោល និងមិនទទួលស្គាល់ដោយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងរដ្ឋាភិបាលអាមេរិក។
យ៉ាងណាក៏ដោយ នៅមុនការរំលាយតែប៉ុន្មានសប្ដាហ៍ ប្រធានគណបក្សគឺលោក កឹម សុខា ត្រូវបានកម្លាំងនគរបាលចូលទៅចាប់ខ្លួនទាំងកណ្ដាលអាធ្រាត្រ ហើយលោកត្រូវបានគេឃុំមកទល់នឹងពេលនេះ គិតតាំងពីខែ កញ្ញា ឆ្នាំ ២០១៧ ដោយប្រឈមនឹងការចោទប្រកាន់ពីបទ«ក្បត់ជាតិ»។
ដ្បិតតែក្រុមអ្នករិះគន់និងតាមដានមួយចំនួនបានបញ្ចេញទស្សនៈថា ការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ មានន័យស្មើនឹង«មរណភាពនៃរបបប្រជាធិបតេយ្យ»នៅកម្ពុជាយ៉ាងណាក្ដី ក៏របបដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលនៅរាជធានីភ្នំពេញ បានចាត់ទុកការចាត់វិធានការវាយបង្ក្រាបក្រុមជំទាស់នេះ ថាជាការអនុវត្តច្បាប់ស្របតាមនីតិវិធីនានានៃច្បាប់ប្រទេស ធានារក្សាសន្តិភាព ស្ថិរភាព និងកសាងនីតិរដ្ឋឲ្យខាងតែបាន។
ដោយបានជ្រើសយកជម្រើសផ្សេងពីសហការីរាប់សិបនាក់ដែលរត់គេចខ្លួន លោក សុន ឆ័យ ដែលបន្តរស់នៅក្នុងប្រទេសតាមយថាកម្ម បានចំណាយពេលទំនេរ«គ្មានការងារធ្វើ»របស់លោក ឆ្លុះបញ្ចាំងឡើងវិញនូវជីវភាព និងទស្សនវិជ្ជានយោបាយរបស់លោក ដែលដាក់ចេញជាការអនុវត្តនាពេលកន្លងមក។
«អត់ទេ! ខ្ញុំអត់មានស្ដាយក្រោយ ក៏អត់មានស្ដាយតួនាទីដែរ! អត់ទេ! ទីមួយវាគឺជាឱកាសឲ្យខ្ញុំបានសម្រាកផង ព្រោះធ្វើការយូរហើយ ជាតំណាងរាស្ត្រប្រាំអាណត្តិ! យូរដែរ! … ទីពីរ អ្វីដែលសំខាន់ គឺក្នុងរយៈកាលម្ភៃប្លាយឆ្នាំនេះ គឺយើងបានធ្វើការងាររបស់យើង ដោយស្មោះត្រង់ ដោយកិត្តិយស! អាហ្នឹងដែលសំខាន់!»
លោក សុន ឆ័យ បានបន្ថែមថា៖
«យើងជាអ្នកដឹកនាំ យើងត្រូវកែប្រែទម្លាប់អាក្រក់យើងទៅតាមការប្រែប្រួលនៃសង្គម ណា៎! យើងធ្វើប្រឆាំងនឹងពលរដ្ឋអត់បានទេ! យើងត្រូវដឹងថា ការធ្វើប្រឆាំងនឹងចរន្តពលរដ្ឋនេះ មិនអាចជោគជ័យនោះទេ សម័យណាក៏ដូចសម័យណាដែរ។ ដូច្នេះធ្វើម៉េចត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ ត្រូវអប់រំខ្លួនឯងបន្ថែម ផ្លាស់ប្ដូរទម្លាប់របស់ខ្លួនហ្នឹង ឱ្យស្របទៅតាមការប្រែប្រួលនៃសង្គម ធ្វើម៉េចឱ្យពលរដ្ឋទទួលយកបាន។ នេះជាយោបល់របស់ខ្ញុំ!»
បច្ចុប្បន្ននេះ លោក សុន ឆ័យ ចំណាយពេលរាប់ម៉ោងក្នុងមួយថ្ងៃៗ គាស់រំលើងឡើងវិញនូវឯកសារប័ណ្ណសារការងារចាស់ៗ ដែលលោកបានសន្សំរៀបចំទុកក្នុងរយៈពេល២៥ឆ្នាំចុងក្រោយនៃការងារនយោបាយ ក្រែងលោអាចសរសេរអត្តជីវប្រវត្តិបែបប្រវត្តិសាស្ត្រមួយទុកជាឯកសារស្រាវជ្រាវសម្រាប់សាធារណជនទៅថ្ងៃអនាគត។
ក្រៅពីនោះ លោក សុន ឆ័យ ក៏មានពេលអង្គុយសញ្ជឹងអានជីវប្រវត្តិអ្នកនយោបាយល្បីៗនានាផងដែរ ដែលក្នុងនោះលោកចាប់អារម្មណ៍ជាងគេ ខ្សែជីវិតនយោបាយប្រែប្រួលពីររនោចមកខ្នើត នៃអតីតរដ្ឋបុរសចិនកុម្មុយនីស្ត តេង សៀវភីង ដែលជាបិតាស្ថាបនិកយុគសម័យវិបុលភាពសេដ្ឋកិច្ចចិនសម័យទំនើប តាមរយៈការបើកទ្វារប្រទេសទទួលយកមនោគមវិជ្ជាសេដ្ឋកិច្ចមូលធននិយម។
ចំពោះលោក សុន ឆ័យ អំណានអំពីលោក តេង សៀវភីង បាននាំឱ្យលោកមានការវាយតម្លៃទៅលើបុរសមាឌក្រអាញរបស់ចិនរូបនេះយ៉ាងដូច្នេះថា ជាមនុស្សដាក់ខ្លួន និងស្គាល់កាលៈទេសៈ សំងំអភិវឌ្ឍខ្លួន កសាងគំនិត រង់ចាំពេលវេលាមកដល់នឹងយកទៅអនុវត្តតែម្ដង។
ហក់ចូលសមរភូមិនយោបាយ
លោក សុន ឆ័យ មានកំណើតកើតជាអ្នកភូមិស្វាយធំ ក្បែរក្រុងសៀមរាប មិនឆ្ងាយប៉ុន្មានពីប្រាសាទអង្គរវត្ត នៅលើទឹកដីបេតិកភណ្ឌប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ប្រទេស។ លោកចាប់កំណើតក្នុងទសវត្សរ៍ ១៩៥០ ក្នុងគ្រួសារដែលមានឪពុកជាបុគ្គលិកដឹកជញ្ជូនរបស់សាជីវកម្មរដ្ឋមួយនៃរបបសង្គមរាស្ត្រនិយមនៃអតីតសម្ដេចព្រះឧបយុវរាជ នរោត្តម សីហនុ និងម្ដាយជាមេផ្ទះមើលថែកូនប្រុសស្រីចំនួន១១នាក់ រួមទាំងលោក សុន ឆ័យ ផង។
លុះបានចម្រើនវ័យដល់ដំណាក់កាលទទួលការអប់រំសិក្សាធិការនិងនៅពេលទំនេរពីម៉ោងរៀនសូត្រ លោក សុន ឆ័យ តែងចំណាយពេលអង្គុយដំកង់ផ្ទៀងត្រចៀកស្ដាប់ការជជែកដេញដោលក្នុងរដ្ឋសភា ដែលផ្សាយតាមវិទ្យុជាតិគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋ ផ្សាយចេញពីភ្នំពេញ។ ពេលនោះហើយដែលលោកបានស្គាល់នូវអ្វីទៅដែលហៅថាឆាកនយោបាយ។
ក៏ប៉ុន្តែការតាំងចិត្តយ៉ាងមុតមាំថាត្រូវតែចូលប្រឡូកក្នុងនយោបាយដើម្បីកែកុនស្ថានភាពស្រុកទេសនោះ លោកមិនដែលមានទាល់តែសោះ រហូតទាល់តែយុវជន សុន ឆ័យ ដូចនឹងខ្មែរមួយនគរដែរ ហែលប្រឡូកឆ្លងកាត់របបខ្មែរក្រហមកុម្មុយនីស្ត ដែលបាននាំឱ្យឪពុកនិងបងប្អូនរបស់លោកពីររូបទទួលមរណភាព ទើបឆន្ទៈនយោបាយរបស់លោកកើតចេញយ៉ាងពុះកញ្ជ្រោល។ លោក សុន ឆ័យ បានប្រាប់ VOA យ៉ាងដូច្នេះថា៖
«ខ្ញុំមានការឈឺចាប់ ដោយប្រទេសកម្ពុជាយើងតែងតែទទួលបាននូវអ្នកដឹកនាំដែលខ្វះការទទួលខុសត្រូវ ដោយសារតែអ្នកដឹកនាំប្រទេសខ្វះការទទួលខុសត្រូវនេះឯង ដែលធ្វើឱ្យយើងរងទុក្ខវេទនា។ យើងឃើញហើយពីរបបមួយទៅរបបមួយ អ្នកដឹកនាំយកចិត្តទុកដាក់តែពីរឿងអំណាច ពីរឿងមុខមាត់ច្រើន ហើយមានការឈ្លោះប្រកែកគ្នា ដោយសារតែអំណាចហ្នឹង ប៉ុន្តែមិនបានយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងការរៀបចំសង្គមឱ្យមានយន្តការរឹងមាំដើម្បីធានាសុខសាន្តរបស់សង្គមទេ»។
រូបឯកសារ៖ លោក សុន ឆ័យ ដែលជាតំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរីនិយមព្រះពុទ្ធសាសនា ដែលនិរទេសខ្លួន បានលើកដៃជាសញ្ញាជ័យជម្នះ បន្ទាប់ពីលោកមកដល់អាកាសយាន្តដ្ឋានភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃសុក្រ ទី១៧ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩៧។ លោកបានចាកចេញពីប្រទេសកម្ពុជា បន្ទាប់ពីការប្រយុទ្ធគ្នាបានផ្ទុះឡើងនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ (Ou Neakiry | AP)
ក្រោយពីរបបខ្មែរក្រហមដួលរំលំដោយការវាយសម្រុកចូលរបស់កងទ័ពសាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម នៅឆ្នាំ១៩៧៩ លោក សុន ឆ័យ បានទៅរស់នៅប្រទេសអូស្ត្រាលីក្នុងនាមជាជនភៀសខ្លួន ដែលលោកបានសិក្សារៀនសូត្របន្តផ្នែកគណិតវិទ្យា មុននឹងត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញនៅឆ្នាំ១៩៩១ ពេលដែលអង្គការសហប្រជាជាតិនិងសហគមន៍អន្តរជាតិជួយទំនុកបម្រុងភាគីជម្លោះខ្មែរទាំងបួនភាគីឲ្យចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស។
ជាមួយនឹងឆន្ទៈនិងក្ដីប្រាថ្នាចង់ចូលនយោបាយស្រាប់ លោក សុន ឆ័យ បានវិវត្តខ្លួនយ៉ាងរហ័សពីការងារជាគ្រូបង្រៀននៅអូស្ត្រាលី មកក្លាយជាបេក្ខជនតំណាងរាស្ត្រនៃគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរីនិយមព្រះពុទ្ធសាសនារបស់អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក សឺន សាន នៅទឹកដីកម្ពុជា។ នៅឆ្នាំ១៩៩៣ លោកជាប់ជាតំណាងរាស្ត្រមណ្ឌលសៀមរាប។
ក៏ប៉ុន្តែភាពប្រទាញប្រទង់ដណ្ដើមអនុភាពផ្នែកអំណាចនយោបាយ ចេះតែបន្តកើតមានរហូតដល់មានការបណ្ដេញលោក សម រង្ស៊ី ចេញពីតំណែងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុ និងតំណែងជាតំណាងរាស្ត្រ ដែលជាព្រឹត្តិការណ៍មួយជួយគូសវាសនាអនាគតនយោបាយរបស់លោក សុន ឆ័យ និងលោក សម រង្ស៊ី ដែលលោកបានចូលរួមដើរទន្ទឹមគ្នារហូតមកដល់ពេលថ្មីៗនេះ។
ឆក់យកសន្តិភាពមកវិញ
អភិក្រមនៃការដណ្ដើមអំណាចក្នុងរដ្ឋាភិបាលចម្រុះសហនាយករដ្ឋមន្ត្រី នៃគណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានវិវត្តពីសមរភូមិត្រជាក់ ទៅជាចម្បាំងរាំងជល់មួយចម្អិនកំពឹស តែប្រកបដោយភាពមហន្តរាយនៅខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ ពេលដែលកម្លាំងពីរក្រុមនៃកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ ដែលស្មោះស្ម័គ្រនឹងគណបក្សរៀងៗខ្លួនក្នុងចំណោមគណបក្សទាំងពីរ បានពើបប្រយុទ្ធគ្នានៅកណ្ដាលរាជធានីភ្នំពេញ និងតំបន់យុទ្ធសាស្ត្រដែលនៅជុំវិញ។
លទ្ធផលនៅទីចុងបញ្ចប់នៃសមរភូមិបង្ហូរឈាមកណ្ដាលរាជធានីដែលទើបទទួលបានសន្តិភាពថ្មីថ្មោង បាននាំឲ្យមានមនុស្សស្លាប់សន្ធឹកសន្ធាប់ ហើយនាយករដ្ឋមន្ត្រីទីមួយ ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម រណឫទ្ធិ ត្រូវបានទម្លាក់ពីតំណែង និងជំនួសដោយអ្នកថ្មី។ ចំណែកឯឧត្ដមសេនីយ៍ជាមេទ័ពហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចមួយចំនួនត្រូវបានចាប់ចង និងពិឃាដក្ស័យជីវិត ហើយរចនាសម្ព័ន្ធមិនផ្លូវការនៃកងទ័ពជាតិដែលស្មោះស្ម័គ្រនឹងគណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចក៏ត្រូវរលត់រលាយបាត់រូប។
នៅពេលនោះហើយ ដែលលោក សុន ឆ័យ ដែលជាអ្នកតំណាងរាស្ត្រមណ្ឌលសៀមរាបនាគ្រានោះ បានសម្រេចចិត្តហោះហើរត្រឡប់ពីទីក្រុងបាងកក ប្រទេសថៃ ចូលមកវិញ ដើម្បីស្វែងរកការសម្រុះសម្រួលគ្នាពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងភាគីពាក់ព័ន្ធ ធានាយ៉ាងណាដោះស្រាយបញ្ហា និងធានាអប្រក្រតីភាពនៃដំណើរប្រជាធិបតេយ្យថ្មីថ្មោងរបស់ប្រទេសឡើងវិញ ក្រោយពីលោកនិងសហការីជាច្រើនរូបទៀតរត់គេចខ្លួន ដើម្បីសុវត្ថិភាពនៃអាយុជីវិត ចេញក្រៅតំបន់ប្រយុទ្ធថ្មីកណ្ដាលបេះដូងនៃភូមិសាស្ត្រនយោបាយរបស់ជាតិ។
ក្រៅតែពីបានជជែកនឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដំណើររបស់លោក សុន ឆ័យ ក៏បាននាំឱ្យលោកមានភ័ព្វត្រូវបានអតីតព្រះមហាក្សត្រព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ ទ្រង់សព្វព្រះរាជហឫទ័យ ប្រទានសវនាការភ្លាមៗនៅឯព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះអង្គ ក្នុងសង្កាត់ស្វាយដង្គំ មាត់ស្ទឹងខេត្តសៀមរាប ក្បែរស្រុកកំណើតលោក សុន ឆ័យ។
«សំណាងដែរ ព្រះករុណាលោកទទួល។ ខ្ញុំជួបព្រះករុណាបីម៉ោង ហើយរឿងនេះជារឿងដែលខ្ញុំចងចាំមួយជីវិតរបស់ខ្ញុំ … កាលនោះ លោកព្រះកន្សែង លោកយំ ហើយនៅពេលដែលជួបនោះ មានតែខ្ញុំ[និងទ្រង់]ពីរនាក់ទេ»។
ជាច្រើនខែ បន្ទាប់ពីជំនួបទាំងនោះ ដំណោះស្រាយនយោបាយមួយក៏កើតចេញឡើង ក្រោមគំនិតផ្ដួចផ្ដើមជារូបមន្តរបស់ប្រទេសជប៉ុន ក្នុងការបើកសវនាការសម្រេចកំបាំងមុខកាត់ទោស ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម រណឫទ្ធិ និងមានការព្រះរាជទានលើកលែងទោស ឱ្យផុតទោសទណ្ឌធានាឲ្យ ហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច អាចចូលរួមការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៩៨ បានដោយពេញដៃពេញជើង។
ខណៈដែលគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរីនិយមព្រះពុទ្ធសាសនា រងនូវការប្រេះស្រាំបែកបាក់មុនការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ១៩៩៨ លោក សុន ឆ័យ ក៏បានចាកចេញទៅចូលរួមជីវភាពនយោបាយជាមួយនឹងគណបក្សដែលយកឈ្មោះលោក សម រង្ស៊ី មេដឹកនាំគណបក្សជាឈ្មោះចលនានយោបាយតែម្ដងគឺ គណបក្ស សម រង្ស៊ី។
រូបមន្តនៃការជជែករវាងខ្មែរនឹងខ្មែរ ក្រោយពីព្រឹត្តិការណ៍ខែកក្កដាឆ្នាំ១៩៩៧នោះហើយ ដែលនៅតែនាំឲ្យលោក សុន ឆ័យ ហាក់នៅមានក្ដីសង្ឃឹម និងសុទិដ្ឋិនិយមថា ការជជែកគ្នាផ្សះផ្សាផ្នែកនយោបាយរវាងរបបដឹកនាំរាជការនៅរាជធានី ភ្នំពេញ និងក្រុមអ្នកនយោបាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នៅតែជាជម្រើសមួយដែលចៀសមិនផុត។
រូបឯកសារ៖ លោក សម រង្ស៊ី (កណ្តាល) ដែលជាមេដឹកនាំប្រឆាំង និងលោក សុន ឆ័យ ដែលជាមន្ត្រីគណបក្សសម រង្ស៊ី ចូលជួបពិភាក្សាជាមួយនឹងព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម រណឫទ្ធិ ដែលជាប្រធានសភាជាតិ នៅឯរដ្ឋសភាជាតិ រាជធានីភ្នំពេញ ថ្ងៃទី១៥ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៦។ (Chor Sokunthea | Reuters)
គិញ?
ជារឿងកម្រមួយកាលពីឆ្នាំ២០១២ ដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានចេញមុខទៅបំភ្លឺនៅចំពោះមុខសម័យប្រជុំពេញអង្គនៃសភាជាន់ទាប តបនឹងសំណើចោទសួរពីសំណាក់លោក សុន ឆ័យ ទាក់ទិនបញ្ហានៃការកំណត់ និងបោះបង្គោលព្រំដែនដីគោកខាងកើត និងខាងត្បូងជាមួយនឹងសាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម។
ក្នុងសុន្ទរកថា ដែលបិទមិនឱ្យមានការឆ្លើយឆ្លងចោទសួរ មានការផ្សាយផ្ទាល់តាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ក្នុងស្រុកទាំងអស់និងមានរយៈពេលសរុប៥ម៉ោងនិង២០នាទីនោះ ត្រង់ចំណុចមួយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានហៅអ្នកតំណាងរាស្ត្រដែលមានសាច់ឈាមសជ្រះថ្លា ពាក់វ៉ែនតាធំៗថា «ប្អូន សុន ឆ័យ» និងការព្យាយាមបង្ហាញពីភាពជិតស្និទ្ធ ដោយលើកឡើងពីពេលវេលាដែលបុគ្គលទាំងពីរបានជជែកធ្វើការជាមួយគ្នាកាលពីទសវត្សរ៍ ១៩៩០ នៅក្នុងអ្វីដែលអ្នកតាមដាននាជំនាន់នោះ បានបរិយាយថា ជាការប៉ុនប៉ងរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដើម្បីបង្កើតក្ដីសង្ស័យក្នុងចំណោមសហការីរបស់លោក សុន ឆ័យ ក្នុងគណបក្សជំទាស់ថា លោក សុន ឆ័យ អាចជាមនុស្សរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ធ្វើការកំបាំងមុខក្នុងជួរអ្នកជំទាស់។
ក៏ប៉ុន្តែលោក សុន ឆ័យ នៅក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាបន្តបន្ទាប់និងចុងក្រោយបំផុតដល់ VOA នេះ បានបដិសេធយ៉ាងដាច់អហង្ការ ហើយថា លោកមានភាព«ឈឺចាប់»ដែលរងការចោទប្រកាន់បែបនេះ។ លោក សុន ឆ័យ និយាយថា មកទល់នឹងពេលទ័លច្រកនេះ លោកនៅតែមានឆន្ទៈក្នុងការដើរតួនិយាយចរចា សន្ទនាជាមួយរដ្ឋអំណាចក្រុងភ្នំពេញ តែការណ៍នេះអាចនាំឲ្យកើតក្ដីសង្ស័យពីសំណាក់សហការីរបស់លោកនៅក្រៅប្រទេស និងការណ៍ដែលពិបាកទុកចិត្តលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ក្នុងបរិបទនយោបាយថ្មីចុងក្រោយនេះ ធ្វើឲ្យលោកស្ទាក់ស្ទើរ។
យ៉ាងណាក្ដី លោក សុន ឆ័យ បានវាយតម្លៃខ្លីមួយអំពីបុគ្គលិកលក្ខណៈ និងទឹ្រស្ដីនយោបាយរបស់លោក ហ៊ុន សែន យ៉ាងដូច្នេះថា៖
«ខ្ញុំនៅតែជឿ នៅតែជឿថាសម្ដេច ហ៊ុន សែន ជាមនុស្សឈ្លាសវៃ! ហើយគាត់ជាមនុស្សដែលចូលចិត្ត គាត់និយាយបែបម៉េច គាត់ធ្វើបែបហ្នឹង។ ហើយធម្មតាដូចដែលខ្ញុំបាននិយាយ យើងត្រូវយល់ពីគាត់ដែរ យើងមិនត្រូវថា គាត់អាក្រក់ទាំងអស់ទេ … យើងត្រូវទទួលស្គាល់ យើងត្រូវឲ្យយុត្តិធម៌ទៅគេ»។
ប៉ុន្តែលោក សុន ឆ័យ ក៏បានលើកឡើងផងដែរថា យន្តការនៃការគ្រប់គ្រងប្រទេស មិនគួរប្រមូលផ្ដុំលើបុគ្គលទេ តែគួរតែពឹងផ្អែកលើការធ្វើស្ថាប័នរូបនីយកម្ម។ ហើយទឹ្រស្ដីនេះក៏មានទំនាក់ទំនងនឹងអភិបាលកិច្ចគណបក្សផងដែរ។
«ដូច្នេះបើយើងរំពឹងតែទៅលើបុគ្គល ចុះបើបុគ្គលហ្នឹងអត់នៅតទៅទៀត តើឲ្យប្រទេសជាតិយើងហ្នឹងរំពឹងអ្វី? តើវានឹងទៅជាយ៉ាងណា? ដូច្នេះបានជាខ្ញុំមានជំនឿទៅលើស្ថាប័នជាតិហ្នឹងហើយ»។
ទះដៃម្ខាងមិនឮទេ!
បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៣ ដែលគ្រានោះគណបក្សសង្គ្រោះជាតិស្ទើរតែអាចផ្ដួលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបាន មានការធ្វើមហាបាតុកម្មអស់រយៈពេលជាច្រើនខែពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលធ្វើការជំទាស់នឹងលទ្ធផលបោះឆ្នោត និងទាមទារឲ្យមានការបោះឆ្នោតឡើងវិញ និងរហូតដល់មានការទាមទារឲ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ចុះចេញពីតំណែងថែមទៀតផង។
លោក សុន ឆ័យ បានលើកយកឧទាហរណ៍នៃបាតុកម្មក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៣នោះ មកធ្វើជាអំណះអំណាងគាំទ្រសម្មតិកម្មរបស់លោកមួយថា ប្រជាធិបតេយ្យមិនទាន់លូតលាស់ដល់កម្រិតចាស់ទុំនៅឡើយ គឺអ្នកនយោបាយរមែងទាស់ទែងគ្នាយកស្លាប់រស់។
«ខ្មែរយើងមានពាក្យធ្លាប់ប្រើហើយ៖ ដៃទាល់តែទះទាំងពីរបានឮសំឡេង ឬបញ្ហាមួយដែលថា បើមិនមានភ្លើង វាគ្មានផ្សែងនោះទេ ឧទាហរណ៍អីចឹង។
ការណ៍នេះហើយដែលនាំឲ្យឈានទៅដល់ការបរាជ័យនៃវប្បធម៌សន្ទនាមួយដង្ហើមខ្លីរវាងគណបក្សនយោបាយទាំងពីរ នាពេលក្រោយមក កម្តៅឈានដល់ចំណុចរំពុះមួយ រហូតឈានដល់ការរំលាយគណបក្សប្រឆាំង។ នេះបើតាមលោក សុន ឆ័យ។
«សូមបញ្ជាក់ដែរណា នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើង យើងអត់ទាន់មានពិសោធន៍ ឬក៏មានការវិវត្តមួយនៅក្នុងប្រទេសយើងដែល គណបក្សមួយឈ្នះឆ្នោត ហើយមកគ្រប់គ្រងប្រទេស មានការផ្ដល់អំណាចដោយសន្តិវិធីនៅឡើយទេណា! អត់ដែលមានទេណា! … ដូច្នេះខ្ញុំថា អាវប្បធម៌នៃការផ្លាស់ប្ដូរអំណាចដោយសន្តិវិធីនេះ វាត្រូវការពេលវេលា ត្រូវការការជឿទុកចិត្តគ្នា ត្រូវការការធានាច្បាស់លាស់ ដើម្បីឲ្យការវិវត្តទៅនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ឲ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរគ្នាទៅវិញទៅមកនៃអំណាចនេះ អាចវិវត្តទៅ»។
«ដូច្នេះខ្ញុំថា អាវប្បធម៌នៃការផ្លាស់ប្ដូរអំណាចដោយសន្តិវិធីនេះ វាត្រូវការពេលវេលា ត្រូវការការជឿទុកចិត្តគ្នា ត្រូវការការធានាច្បាស់លាស់ ដើម្បីឲ្យការវិវត្តទៅនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ឲ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរគ្នាទៅវិញទៅមកនៃអំណាចនេះ អាចវិវត្តទៅ»។
(នូវ ពៅលក្ខិណា | VOA Khmer)
មិនមែនឧទ្ទាម!
ពេញក្នុងបទសម្ភាសន៍ទាំងមូលជាមួយVOA មានច្រើនលើកច្រើនសាណាស់ ដែលលោក សុន ឆ័យ បានលើកឡើងអំពីវិន័យការងារនិងការយកគោលការណ៍ជាធំក្នុងការសម្រេចក្តីបំណងនៃគណបក្សនយោបាយ ក្នុងនាមលោកជាអ្នកនយោបាយដែលមានមេកើយ។
មេកើយទាំងពីររូបគឺ លោក កឹម សុខា និងលោក សម រង្ស៊ី សុទ្ធតែបានទទួលការសរសើរនិងកោតស្ញប់ស្ញែងពីសំណាក់លោក សុន ឆ័យ ចំពោះអ្វីដែលលោក សុន ឆ័យ ហៅថា ជាពលីកម្មលះបង់របស់លោកទាំងពីរ ទោះជាកន្លងមកមានចំណុចមួយចំនួនក្នុងគណបក្សប្រឆាំង ដែលលោកមិនពេញចិត្តក៏ដោយ។
«ក៏ប៉ុន្តែ គំនិតក្នុងការអនុវត្តជាក់ស្ដែង ការសម្រេចនយោបាយ ទង្វើនយោបាយ កិច្ចការមួយចំនួនខ្ញុំមិនយល់ស្រប ហើយពេលណាដែលខ្ញុំមិនយល់ស្រប ខ្ញុំមិនធ្វើតាម។ ហើយពេលដែលក្នុងនយោបាយជាមួយគ្នា ពេលណាដែលគេមេ យើងមិនសូវធ្វើតាម ក៏មេមិនសូវចូលចិត្តយើងដែរ អាហ្នឹងជាការពិតមួយដែលខ្ញុំចង់បញ្ជាក់»។
នៅពេលត្រូវបានចុចសួរថា តើមានករណីណាមួយដែលមានការជំទាស់ខ្វែងគំនិតជាមួយមេគណបក្សរបស់លោកក្នុងកម្រិតមួយខ្លាំងទេ លោក សុន ឆ័យ បានផ្ទុះសំណើចនិងបន្ថែមដូច្នេះថា៖
«ខ្ញុំមិនមានអ្វីធំដុំទេ! មិនមានអ្វីធំដុំទេ គ្រាន់តែថា ដូចខ្ញុំបានបញ្ជាក់អីចឹង របៀបធ្វើការ ខ្ញុំមានរបៀបខ្ញុំ។ ហើយបើកាលណាប្រើទទឹងទទែង ប៉ុណ្ណេះហើយដល់តែធ្វើទៅ ដូរចិត្ត ឲ្យខ្ញុំធ្វើបែបនេះផ្សេង ឬមួយយ៉ាងម៉េច ខ្ញុំប្រកែកហើយ។ និយាយទៅ វាមានករណីមួយចំនួនដែរ ដែលខ្ញុំតែងរិះគន់ តែជាធម្មជាតិមនុស្សមិនសូវចង់ឲ្យគេរិះគន់ទេ ប៉ុន្តែខ្ញុំរិះគន់ថា ធ្វើនេះអត់ត្រូវ! បើយើងរិះគន់គណបក្សប្រជាជនថាគ្រួសារនិយម យើងក៏មិនគួរតែងតាំងគ្រួសារអីច្របូកច្របល់ដែរ អាហ្នឹងជាឧទាហរណ៍មួយ!»
អតីតតំណាងរាស្ត្ររូបនេះបាននិយាយទៀតថា សង្គមខ្មែរមិនទាន់មានវប្បធម៌ពេញលេញក្នុងការទទួលពាក្យរិះគន់ និងបញ្ចេញពាក្យរិះគន់បែបស្ថាបនានៅឡើយទេ ដែលនាំឲ្យមានកង្វះការជឿទុកចិត្តគ្នា រវាងគណបក្សនិងគណបក្ស និងរវាងអ្នកនយោបាយនិងអ្នកនយោបាយ។
តែក្រោយពីព្រឹត្តិការណ៍នៃការវាយបង្ក្រាបលើគណបក្សជំទាស់រយៈកាលប៉ុន្មានខែកន្លងទៅនេះ ដែលធ្វើឡើងនៅចំពេលមុនការបោះឆ្នោតជាតិ ថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨ ដែលទាំងលោក សុន ឆ័យ និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ មិនអាចចូលរួមឈរឈ្មោះនិងប្រកួតប្រជែងបាននោះ បណ្ដាញសារព័ត៌មានដែលគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានដាក់ងារលើក្រុមអ្នកនយោបាយសង្គ្រោះជាតិថាជា «ក្រុមឧទ្ទាម» ឬជា«ក្រុមក្បត់ជាតិ»ជាដើម។
ការណ៍នេះ នាំឲ្យលោក សុន ឆ័យ មិនពេញចិត្តពេញថ្លើមទាល់តែសោះ ដោយហេតុថា មកទល់នឹងពេលសម្ភាសនេះ លោកមិនទាន់យល់ទាល់តែសោះ ថាខ្លួនលោកផ្ទាល់បានប្រព្រឹត្តកំហុសអ្វី៖ «ហើយសង្ឃឹមថា រាជរដ្ឋាភិបាលនឹងមិនបន្តហៅបែបហ្នឹងទៀតទេបាទ!»៕
កម្ពុជា (១៩៥៣ - ២០១៨)
[x]
ថ្ងៃទី ៣០ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០១៨
សហគមន៍អន្តរជាតិថ្កោលទោសការបោះឆ្នោតថា «មិនសេរីឬយុត្តិធម៌»
អ្នកនាំពាក្យរបស់សេតវិមាននៃរដ្ឋបាលលោកប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ បានព្រមានថាខ្លួននឹងចាត់វិធានការថែមទៀតលើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្រោយការបោះឆ្នោត ដែលខ្លួនចាត់ទុកថាមិនបានរៀបចំមានលក្ខណៈ សេរីនិង យុត្តិធម៌ និង មិនបានអនុញ្ញាតឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលត្រូវរំលាយបានចូលរួម។
ថ្ងៃទី ២៩ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០១៨
គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាអះអាងថា ខ្លួនឈ្នះអាសនៈទាំងអស់នៃរដ្ឋសភា
គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានបញ្ជាក់ថា ខ្លួនឈ្នះអាសនៈរដ្ឋសភាទាំង ១២៥ អាសនៈ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិអាណត្តិទី៦ ដែលជាការបោះឆ្នោតមួយដែលអ្នករិះគន់ថាគ្មានភាពសេរី និងយុត្តិធម៌ ដោយសារគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលជាគណបក្សប្រឆាំងដ៏ចម្បងបំផុតត្រូវបានរារាំងមិនឲ្យចូលរួម។
ថ្ងៃទី ២៩ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០១៨
កម្ពុជានឹងក្លាយទៅជាប្រទេសដែលមានរដ្ឋាភិបាលឯកបក្ស
គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបាននិយាយថា ខ្លួនទទួលបានអាសនៈទាំងអស់នៅក្នុងរដ្ឋសភាជាតិ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតដែលរងការរិះគន់ពីសំណាក់ក្រុមសិទ្ធិមនុស្សថា ជាការបោះឆ្នោតដ៏គួរឲ្យអាម៉ាស ពីព្រោះគណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំត្រូវបានរារាំងមិនឲ្យចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតនេះ។
ថ្ងៃទី ២៩ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០១៨
ការិយាល័យបោះឆ្នោតនៅទូទាំងប្រទេសបានបើកទ្វារដោយគ្មានវត្តមានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ
ការិយាល័យបោះឆ្នោតជិត២ម៉ឺន៣ពាន់ការិយាល័យក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានបើកទ្វារហើយនៅព្រឹកថ្ងៃអាទិត្យនេះ ដើម្បីឲ្យអ្នកបោះឆ្នោតរាប់លាននាក់ បានជ្រើសរើសគណបក្សដែលខ្លួនពេញចិត្តដើម្បីដឹកនាំស្ថាប័ននីតិបញ្ញត្តិ ឬសភា និងស្ថាប័ននីតិប្រតិបត្តិ ឬរដ្ឋាភិបាល។
ថ្ងៃទី ២៨ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០១៨
រដ្ឋាភិបាលរាំងខ្ទប់វេបសាយរបស់ស្ថាប័នព័ត៌មានមួយចំនួន
មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល បានបញ្ជាក់ថា ខ្លួនបានបញ្ជាឱ្យក្រុមហ៊ុនផ្ដល់សេវាអ៊ីនធឺណិត និងបណ្ដាញទូរស័ព្ទទាំងអស់នៅក្នុងប្រទេស បិទការចូលអានវេបសាយព័ត៌មានយ៉ាងហោចចំនួន១៥ ដែលរិះគន់រដ្ឋាភិបាល អំឡុងថ្ងៃស និងថ្ងៃបោះឆ្នោត ក្រោមហេតុផលថា«រំខានដល់ការបោះឆ្នោត»។
ថ្ងៃទី ២៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០១៨
សមាជិកបក្សប្រឆាំង៥រូបរងការផាកពិន័យម្នាក់ៗចំនួន១០លានរៀលដោយសារបង្ហោះរូបម្រាមដៃស្អាត
សមាជិកគណបក្សសង្គ្រោះជាតិចំនួន៥នាក់ ក្នុងខេត្តបាត់ដំបង ត្រូវបានផាកពិន័យក្នុងម្នាក់ចំនួន១០លានរៀល ដោយរងការចោទថាបានបង្ហោះសារម្រាមដៃស្អាតមិនទៅបោះឆ្នោត។
ថ្ងៃទី ២៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០១៨
ពលរដ្ឋខ្មែរយល់ឃើញខុសគ្នាចំពោះការបោះឆ្នោត ខណៈយុទ្ធនាការឃោសនាបានបញ្ចប់
យុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតដែលមានរយៈពេល២១ថ្ងៃ បានបិទបញ្ចប់ហើយនៅថ្ងៃសុក្រនេះ ជាមួយទស្សនៈយល់ឃើញផ្សេងគ្នារបស់អ្នកគាំទ្រ សមាជិកបក្ស និងពលរដ្ឋសាមញ្ញទូទៅ ចំពោះបរិយាកាសនៅថ្ងៃបោះឆ្នោត និងក្រោយការបោះឆ្នោត។
ថ្ងៃទី ២៥ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០១៨
សហរដ្ឋអាមេរិកអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មលើមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា
រដ្ឋសភាអាមេរិកអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាឆ្នាំ២០១៨ (Cambodia Democracy Act of 2018) ដែលនឹងដាក់ទណ្ឌកម្មលើមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។
ថ្ងៃទី ២៥ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០១៨
ប្រទេសជប៉ុនមិនបញ្ជូនអ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតមកកម្ពុជាទេ
ប្រទេសជប៉ុនបាននិយាយថា ខ្លួននឹងមិនបញ្ជូនអ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតមកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតទេ ទោះបីជារដ្ឋាភិបាលទីក្រុងតូក្យូដែលជាម្ចាស់ជំនួយដ៏ធំរបស់កម្ពុជាធ្លាប់បានបញ្ជូនអ្នកសង្កេតការណ៍សម្រាប់ការបោះឆ្នោតជាច្រើនលើកកន្លងមកហើយក៏ដោយ។
ថ្ងៃទី ២២ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០១៨
រដ្ឋាភិបាលបញ្ជាឱ្យផាកពិន័យអ្នកធ្វើយុទ្ធនាការម្រាមដៃស្អាតមិនទៅបោះឆ្នោត
លោក ស ខេង រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃ និងជាអនុប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានបញ្ជាឲ្យអាជ្ញាធរចាប់អ្នកបង្ហោះសារម្រាមដៃស្អាតលើបណ្តាញអ៊ីនធឺណិត ដែលបង្ហាញពីការមិនទៅបោះឆ្នោត ឲ្យបង់ពិន័យជាប្រាក់ពី៥លានរៀលទៅ២០លានរៀល។
ថ្ងៃទី ១០ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០១៨
ស្ថាប័នរដ្ឋនៃប្រទេសកម្ពុជាប្រឈមនឹងការវាយប្រហារតាមអ៊ីនធឺណិតពីចិន
ក្រុមអ្នកលួចចូលប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត (hackers) ត្រូវបានគេរកឃើញថា បានលួចចូលប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិតនិងកុំព្យូទ័រនៃស្ថាប័នរដ្ឋសំខាន់ៗរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដែលអ្នកជំនាញជឿថា ជាការវាយប្រហារតាមអ៊ីនធឺណិតដែលរៀបចំដោយរដ្ឋាភិបាលចិន នៅមុនការបោះឆ្នោតជាតិនៅចុងខែកក្កដានេះ។ នេះបើតាមការអះអាងរបស់ក្រុមហ៊ុនសន្តិសុខអ៊ីនធឺណិតមួយឈ្មោះ FireEye Inc. របស់សហរដ្ឋអាមេរិក។
ថ្ងៃទី៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨
យុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតជាតិចាប់ផ្តើម
យុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតសម្រាប់ការបោះឆ្នោតជាតិនៅថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា ចាប់ផ្តើម។ គណបក្សនយោបាយចំនួន២០បានចុះឈ្មោះចូលរួមប្រកួតប្រជែងនៅក្នុងការបោះឆ្នោត។
ថ្ងៃទី២៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨
អ្នកសង្កេតការណ៍៥០០០០នាក់នឹងសង្កេតមើលការបោះឆ្នោតនៅខែកក្កដា
គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតបានឲ្យដឹងថា អ្នកសង្កេតការណ៍៥០០០០នាក់ ដែលខ្លះមកពីចិន មីយ៉ាន់ម៉ា និងសិង្ហបុរី នឹងសង្កេតមើលការបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃទី ២៩ ខែ កក្កដា ខាងមុខនេះ។
ថ្ងៃទី២០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨
UN ថាបរិយាកាសនយោបាយនៅកម្ពុជាមិនធ្វើឲ្យការបោះឆ្នោតសេរីទេ
នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ ប្រទេសនូវែលហ្សឺឡង់និងប្រទេសជាសមាជិកដទៃទៀតបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ អំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រឡប់មករកប្រជាធិបតេយ្យដើម្បីរៀបចំការបោះឆ្នោតជាតិប្រកបដោយសេរីនិងយុត្តិធម៌ ដោយហៅបរិយាកាសនយោបាយបច្ចុប្បន្ននៅកម្ពុជាថា«មិនសមស្របសម្រាប់ការបោះឆ្នោតមួយដែលមានលក្ខណៈសេរី យុត្តិធម៌ និងពិតប្រាកដនោះទេ»។
ថ្ងៃទី១២ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨
អាមេរិកដាក់ទណ្ឌកម្មប្រធានកងអង្គរក្សលោក ហ៊ុន សែន
សហរដ្ឋអាមេរិកដាក់ទណ្ឌកម្មលើលោកឧត្តមសេនីយ៍ ហ៊ីង ប៊ុនហៀង ប្រធានកងអង្គរក្សរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ចំពោះការបំពានសិទ្ធិមនុស្ស។
ថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨
កងកម្លាំងពិសេសត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីឃ្លាំមើលព័ត៌មានលើអ៊ីនធឺណិត
រដ្ឋាភិបាលចេញសេចក្តីបង្គាប់មួយ ថាខ្លួននឹងធ្វើការជាមួយនឹងក្រុមហ៊ុនប្រិយសណីយ៍ ដើម្បីតាមដាននិងត្រួតពិនិត្យមើលព័ត៌មានលើប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត ដែលទំនងជាអាចបង្កឲ្យមាន«អស្ថិរភាព» ដែលនេះគឺជាផ្នែកមួយនៃការបង្ក្រាបដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនរបស់រដ្ឋាភិបាល នៅមុនការបោះឆ្នោតថ្ងៃទី ២៩ ខែ កក្កដា ខាងមុខនេះ។
ថ្ងៃទី២៤ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨
គ.ជ.ប បង្កើតក្រមសីលធម៌សម្រាប់អ្នកកាសែត
គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតបានបង្កើតក្រមសីលធម៌ដ៏ចម្រូងចម្រាសមួយសម្រាប់អ្នកកាសែត ដែលយកព័ត៌មាននៅថ្ងៃបោះឆ្នោត ក្នុងនោះក៏រួមមានការហាមឃាត់មិនឲ្យអ្នកកាសែតសួរព័ត៌មានលម្អិតអំពីលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតផងដែរ។
ថ្ងៃទី១៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨
គណនបក្ស២០បានចុះឈ្មោះ
ទោះជាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិត្រូវបានរំលាយ គណបក្សនយោបាយចំនួន២០រួមទាំងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានចុះឈ្មោះប្រកួតប្រជែងនៅក្នុងការបោះឆ្នោតថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា។
ថ្ងៃទី១៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨
Comfrel ដកខ្លួនមិនសង្កេតមើលការបោះឆ្នោត
គណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា ដែលហៅកាត់ថាខុមហ្វ្រែល បានឲ្យដឹងថា ខ្លួនមិនចូលរួមសង្កេតមើលការបោះឆ្នោតនៅខែកក្កដានេះទេ ដោយយោងលើការចោទប្រកាន់របស់រដ្ឋាភិបាលទៅលើអង្គការនេះនិងអង្គការដទៃទៀតថាចូលរួមលើកស្ទួយការធ្វើ«បដិវត្តន៍ពណ៌» នៅកម្ពុជា។
ថ្ងៃទី៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨
UN អំពាវនាវឲ្យដោះលែងលោក កឹម សុខា
អង្គការឃ្លាំមើលការឃុំឃាំងតាមទំនើងចិត្តនិងសហព័ន្ធអន្តរជាតិសម្រាប់សិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ ទាមទារឲ្យដោះលែងលោក កឹម សុខា ជាបន្ទាន់ ដោយបានហៅការចាប់លោកដាក់ពន្ធនាគារថា «មិនមានលក្ខណៈមនុស្សធម៌»និង«គួរឲ្យអាម៉ាស់»។
ថ្ងៃទី៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨
កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ត្រូវបានលក់
កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ ដែលជាកាសែតឯករាជ្យចុងក្រោយបង្អស់នៅកម្ពុជានិងដែលបោះពុម្ពផ្សាយជាភាសាអង់គ្លេស ត្រូវបានលក់ឲ្យអ្នកវិនិយោគម៉ាឡេស៊ី ដែលក្រុមហ៊ុនរបស់លោកមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងលោក ហ៊ុន សែន។
ខែមករា ឆ្នាំ២០១៨
លោក សម រង្ស៊ី បង្កើតចលនា CNRM
លោក សម រង្ស៊ី អតីតប្រធានគណបក្ស CNRP បង្កើតចលនាសង្រ្គោះជាតិ (CNRM) ដែលលោកអះអាងថាដើម្បីធ្វើឲ្យគណបក្ស CNRP នៅតែ«រស់រានមានជីវិត» និង«មិនអាចត្រូវរំលាយបាន» ដោយសារតែចលនានេះមិនត្រូវចុះបញ្ជីជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានោះទេ។ លោក សម រង្ស៊ី បាននិយាយថា ចលនានេះមានផែនការសកម្មភាពរបស់ខ្លួន ដែលរួមទាំងធានាថា ធ្វើឲ្យការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជានៅក្នុងកក្កដាខាងមុខនេះ មានលក្ខណៈសេរីនិងយុត្តិធម៌ផងដែរ។
ថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧
តុលាការកំពូលរំលាយគណបក្ស CNRP
តុលាការកំពូលនៃប្រទេសកម្ពុជាចេញសាលក្រមឲ្យរំលាយគណបក្ស CNRP។ សមាជិកគណបក្សប្រឆាំងមួយចំនួនបានស្ម័គ្រចិត្តចូលរួមជាមួយនឹងគណបក្ស CPP ខណៈដែលសមាជិកជាច្រើនទៀតរត់ភៀសខ្លួនទៅក្រៅប្រទេសឬត្រូវបង្ខំឲ្យឈប់ធ្វើនយោបាយ។
ថ្ងៃទី៣ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៧
អ្នកស្រី មូរ សុខហួរ រត់ភៀសខ្លួន
លោកស្រី មូរ សុខហួរ រត់ភៀសខ្លួនចេញពីប្រទេស បន្ទាប់ពីលោក ហ៊ុន សែន បានគំរាមចាប់ខ្លួនអ្នកនយោបាយខាងគណបក្សប្រឆាំងបន្ថែមទៀត។
ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧
វិទ្យុអាស៊ីសេរីបិទការិយាល័យនៅកម្ពុជា
វិទ្យុអាស៊ីសេរី (RFA) បញ្ឈប់ប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួននៅកម្ពុជា បន្ទាប់ពីដំណើរការជិត២០ឆ្នាំ ដោយផ្អែកលើហេតុផលនៃការបង្ក្រាបរបស់រដ្ឋាភិបាលលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ។ វិទ្យុក្នុងស្រុកជាច្រើននៅកម្ពុជាដែលលក់ម៉ោងផ្សាយឲ្យវិទ្យុអាស៊ីសេរី (RFA) និងវិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក (VOA) ត្រូវបិទទ្វារ ដោយផ្អែកលើហេតុផលគ្មានអាជ្ញាប័ណ្ណដើម្បីដំណើរការ។ វិទ្យុដទៃទៀតដែលនៅដំណើរការឈប់ផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានរបស់វិទ្យុអាស៊ីសេរី (RFA) និងវិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក (VOA)។
ថ្ងៃទី៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧
កាសែត Cambodia Daily បិទទ្វារ
កាសែតឯករាជ្យ Cambodia Daily ប្រកាសថានឹងបញ្ឈប់ប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួននៅកម្ពុជា ក្រោយពីដំណើរការអស់រយៈពេល២៤ឆ្នាំ នៅពេលដែលកាសែតនេះពាក់ព័ន្ធនឹងការមិនបង់ពន្ធ៦,៣លានដុល្លារ ប៉ុន្តែបណ្ណាធិការកាសែតនេះនិយាយថា រឿងនេះពាក់ព័ន្ធនឹងនយោបាយ ហើយខ្លួនមិនមានលទ្ធភាពបង់ពន្ធនោះទេ។
ថ្ងៃទី៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧
លោក កឹម សុខា ត្រូវចាប់ខ្លួន
លោក កឹម សុខា មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងត្រូវបានចាប់ខ្លួនទាំងកណ្តាលអាធ្រាត្រនៅក្នុងផ្ទះរបស់លោកនៅរាជធានី ភ្នំពេញ ពីបទក្បត់ជាតិ ដោយរដ្ឋាភិបាលចោទប្រកាន់លោកថាឃុបឃិតជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាមេរិកដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។ លោក ហ៊ុន សែន បានព្រមានកុំឲ្យគណបក្ស CNRP ការពារលោក កឹម សុខា បើមិនដូច្នោះទេ អាចប្រឈមនឹងការរំលាយគណបក្ស។
ថ្ងៃទី២៣ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៧
វិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យត្រូវបង្ខំឲ្យបិទទ្វារ
វិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យដែលផ្តល់មូលនិធិដោយសហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបង្ខំឲ្យបញ្ឈប់ប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួននៅកម្ពុជាចំពោះការមិនចុះបញ្ជីតាមច្បាប់។
ថ្ងៃទី១០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៧
រដ្ឋសភាអនុម័តច្បាប់ហាមឃាត់គណបក្សនយោបាយ
រដ្ឋសភាជាតិបានអនុម័តលើច្បាប់មួយដែលហាមឃាត់គណបក្សនយោបាយមិនឲ្យពាក់ព័ន្ធជាផ្លូវការជាមួយនឹងឧក្រិដ្ឋជនដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ជាផ្លូវការ។
ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៧
កម្ពុជាបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់លើកទីបួន
កម្ពុជារៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ជាលើកទីបួន។ គណបក្ស CPP ឈ្នះបានសំឡេងភាគច្រើន ប៉ុន្តែបាត់បង់សំឡេងគាំទ្រយ៉ាងច្រើនទៅគណបក្ស CNRP។
ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៧
លោក កឹម សុខា ក្លាយជាប្រធានគណបក្ស CNRP
លោក កឹម សុខា ជំនួសតំណែងលោក សម រង្ស៊ី ជាប្រធានគណបក្ស CNRP។
ថ្ងៃទី១១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៧
លោក សម រង្ស៊ី លាលែងពីតំណែងប្រធាន CNRP
លោក សម រង្ស៊ី ដែលជាមេដឹកនាំនិរទេសខ្លួនរបស់គណបក្សCNRPលាលែងពីតំណែង ដើម្បីព្យាយាមរក្សាគណបក្សកុំឲ្យត្រូវបានគេរំលាយ បន្ទាប់ពីលោក ហ៊ុន សែន បានគំរាមប្ដូរច្បាប់ថ្មីមួយ ដើម្បីឲ្យរដ្ឋាភិបាលអាចរំលាយគណបក្សណាដែលមានមន្ត្រីប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ។
ថ្ងៃទី២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៦
ព្រះមហាក្សត្រព្រះរាជទានលើកលែងទោសលោក កឹម សុខា
ព្រះមហាក្សត្រ សីហមុនី ព្រះរាជទានលើកលែងទោសដល់លោក កឹម សុខា តាមសំណើរបស់លោក ហ៊ុន សែន។
ថ្ងៃទី៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៦
លោក កឹម សុុខា ត្រូវបានកាត់ទោស
តុលាការរាជធានី ភ្នំពេញ កាត់ទោសលោក កឹម សុខា ឲ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល៥ខែ ជុំវិញករណីសំណុំរឿងស្នេហាលួចលាក់របស់លោក ដែលគេជឿថាពាក់ព័ន្ធនឹងនយោបាយ។ លោក កឹម សុខា មិនបានបង្ហាញខ្លួននៅតុលាការតាមដីកាកោះនោះទេ។
ថ្ងៃទី១០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៦
លោក កែម ឡី ត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់
លោក កែម ឡី ដែលជាសកម្មជននយោបាយដ៏ល្បីឈ្មោះម្នាក់និងជាអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាលមិនសំចៃមាត់ម្នាក់ ត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់នៅឯស្ថានីយ៍ប្រេងឥន្ធនៈមួយកណ្តាលរាជធានី ភ្នំពេញ ទាំងកណ្តាលថ្ងៃ ដែលប៉ូលិសនិយាយថាពាក់ព័ន្ធនឹងជម្លោះប្រាក់កម្ចី៣០០០ដុល្លារ ប៉ុន្តែភរិយារបស់លោក កែម ឡី បានបដិសេធ។
ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៦
លោក កឹម សុខា លាក់ខ្លួន
លោក កឹម សុខា ចាប់ផ្តើមលាក់ខ្លួននៅទីស្នាក់ការរបស់គណបក្ស CNRP ដើម្បីចៀសវាងការចាប់ខ្លួនពាក់ព័ន្ធនឹងសំណុំរឿងអាស្រូវស្នេហាលួចលាក់របស់លោក។
ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៦
មន្ត្រី៥នាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួន
មន្ត្រី៤នាក់នៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស អាដហុក និងអគ្គលេខាធិការរងនៃគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត គ.ជ.ប ត្រូវបានចាប់ខ្លួនពាក់ព័ន្ធនឹងការសូកប៉ាន់សាក្សី ក្នុងសំណុំរឿងស្នេហាលួចលាក់របស់លោក កឹម សុខា។
ថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៥
លោក សម រង្ស៊ី ត្រូវបានដកតំណែង
ខណៈធ្វើទស្សនកិច្ចទៅបរទេស លោក សម រង្ស៊ី ត្រូវបានដកតំណែងជាសមាជិកសភានិងអភ័យឯកសិទ្ធិសភា ដែលត្រួសត្រាយផ្លូវសម្រាប់ការចាប់ខ្លួនពាក់ព័ន្ធនឹងករណីបរិហាកេរ្តិ៍។
ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៥
សមាជិកសភា CNRP ពីរនាក់ត្រូវបានគេវាយដំ
សមាជិកសភាពីរនាក់របស់គណបក្ស CNRP ត្រូវបានហ្វូងបាតុករដែលគាំទ្ររដ្ឋាភិបាល វាយដំនៅមុខរដ្ឋសភាជាតិ ដើម្បីទាមទារឲ្យលោក កឹម សុខា លាលែងពីតំណែងជាអនុប្រធានសភា។
ថ្ងៃទី១៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៥
រដ្ឋសភាអនុម័តច្បាប់ដែលអាចបង្ក្រាបសង្គមស៊ីវិល
រដ្ឋសភាជាតិកម្ពុជាអនុម័តលើច្បាប់ដ៏ចម្រូងចម្រាសមួយ ដែលអ្នករិះគន់និយាយថា ផ្តល់អំណាចពេញលេញដល់អាជ្ញាធរក្នុងការបង្ក្រាបអង្គការសង្គមស៊ីវិលណា ដែលប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល។
ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៥
គ.ជ.ប ត្រូវបានរុះរើឡើងវិញ
គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតត្រូវបានរុះរើឡើងវិញ ដោយកិច្ចព្រមព្រៀងរវាងគណបក្សនយោបាយទាំងពីរ ដើម្បីធ្វើកំណែទម្រង់ការបោះឆ្នោត។
ថ្ងៃទី២២ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៤
CNRP ឈប់ធ្វើពហិការរដ្ឋសភា
គណបក្ស CNRP ព្រមព្រៀងជាមួយនឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដើម្បីបញ្ចប់ការធ្វើពហិការរដ្ឋសភាដែលមានរយៈពេលមួយឆ្នាំ។
ថ្ងៃទី១៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៤
សមាជិក CNRP ត្រូវបានចោទប្រកាន់
អ្នកនយោបាយរបស់គណបក្សប្រឆាំង៦នាក់ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទដឹកនាំការធ្វើ«កុប្បកម្ម»មួយ បន្ទាប់ពីប៉ះទង្គិចជាមួយនឹងកងកម្លាំងសន្តិសុខ ដែលទប់ស្កាត់អ្នកគាំទ្ររបស់ពួកគេមិនឲ្យប្រមូលផ្តុំគ្នានៅសួនប្រជាធិបតេយ្យ។
ខែមករា ឆ្នាំ២០១៤
កងរាជអាវុធហត្ថបង្ក្រាបការតវ៉ា
កងរាជអាវុធហត្ថបង្ក្រាបការតវ៉ារបស់គណបក្ស CNRP និងកម្មកររោងចក្រ ដែលបានបញ្ចប់ការធ្វើបាតុកម្មនៅតាមដងផ្លូវ និងសម្លាប់មនុស្សអស់យ៉ាងហោចណាស់៤នាក់។
ខែកញ្ញាដល់ធ្នូ ឆ្នាំ២០១៣
អ្នកគាំទ្រ CNRP តវ៉ាលទ្ធផលបោះឆ្នោត
គណបក្ស CNRP និងអ្នកគាំទ្រ ធ្វើការតវ៉ាទ្រង់ទ្រាយធំនៅក្នុងរាជធានី ភ្នំពេញ ជុំវិញលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតដ៏ចម្រូងចម្រាស ដោយទាមទារឲ្យលោក ហ៊ុន សែន ចុះចេញពីតំណែង និងរៀបចំការបោះឆ្នោតឡើងវិញ។
ថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៣
កម្ពុជាបោះឆ្នោតជាតិលើកទីបួន
កម្ពុជារៀបចំការបោះឆ្នោតជាតិលើកទីបួន។ គណបក្ស CNRP ឈ្នះបាន៥៥អាសនៈពីសភាដែលមាន១២៣អាសនៈ ហើយគណបក្ស CPP ឈ្នះអាសនៈដែលនៅសេសសល់ទាំងអស់។ គណបក្ស CNRP បដិសេធមិនព្រមទទួលយកលទ្ធផលឆ្នោតនិងបានធ្វើពហិការមិនចូលរួមក្នុងសភា។
ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៣
លោក សម រង្ស៊ី ត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ
លោក សម រង្ស៊ី ត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញនៅមុនការបោះឆ្នោតជាតិប៉ុន្មានថ្ងៃ ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហមុនី ព្រះរាជទានលើកលែងទោសដល់លោក តាមសំណើរបស់លោក ហ៊ុន សែន។
ថ្ងៃទី១៥ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១២
ព្រះបាទ សីហនុ សោយទិវង្គត
ព្រះបាទ សីហនុ សោយទិវង្គតដោយសារជំងឺបេះដូង ក្នុងព្រះជន្មាយុ ៨៩ ព្រះវស្សា។
ថ្ងៃទី១៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១២
CNRP ត្រូវបានបង្កើតឡើង
មន្ត្រីកំពូលៗពីគណបក្ស SRP និងគណបក្ស HRP ជួបប្រជុំគ្នានៅទីក្រុង ម៉ានីល ដើម្បីសម្រេចបញ្ចូលគណបក្សទាំងពីរចូលគ្នាជាគណបក្សថ្មីមួយ គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ CNRP។
ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១២
កម្ពុជាបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់លើកទីបី
កម្ពុជារៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់លើកទីបី ដោយគណបក្ស CPP ឈ្នះបាន៦១,៨ភាគរយ។
ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១០
លោក សម រង្ស៊ី រត់ភៀសខ្លួន
លោក សម រង្ស៊ី រត់ភៀសខ្លួនចេញពីប្រទេសម្តងទៀត ដោយប្រឈមនឹងការចោទប្រកាន់អំពីការផ្តល់ព័ត៌មានមិនពិតនិងបន្លំផែនទី បន្ទាប់ពីលោករិះគន់រដ្ឋាភិបាលចំពោះការដាំបង្គោលព្រំដែន។
ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៨
CPP ឈ្នះការបោះឆ្នោតជាតិ
គណបក្ស CPP របស់លោក ហ៊ុន សែន ឈ្នះសំឡេងភាគច្រើននៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ។
ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៧
លោក កឹម សុខា បង្កើតគណបក្ស HRP
លោក កឹម សុខា ស្ថាបនិកមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (CCHR) បង្កើតគណបក្សសិទ្ធិមនុស្ស (HRP)។
ខែមេសា ឆ្នាំ២០០៧
កម្ពុជាបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់លើកទីពីរ
កម្ពុជារៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់លើកទីពីរ។ គណបក្ស CPP ឈ្នះបាន ៩៨,២ភាគរយនៃឃុំសង្កាត់សរុប ខណៈដែលគណបក្ស SRP ឈ្នះត្រឹមតែ១,៧ភាគរយតែប៉ុណ្ណោះ។
ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៦
គណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចទម្លាក់ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ
គណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចទម្លាក់ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ ពីតំណែងជាប្រធានគណបក្ស បន្ទាប់ពីលោក ហ៊ុន សែន បានចោទប្រកាន់ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ ថាតែងតាំងបុគ្គលមិនមានសមត្ថភាពឲ្យកាន់តំណែងនយោបាយ និងនិយាយថា ការដែលព្រះអង្គយកអ្នកស្រី អ៊ុក ផល្លា ធ្វើជាស្រីកំណាន់គឺជារឿងដ៏អាម៉ាស់មួយ។ បន្តិចក្រោយមក ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ ត្រូវបានតុលាការរាជធានីភ្នំពេញកាត់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល១៨ខែ និងពិន័យជាប្រាក់ ១៥០.០០០ដុល្លារ ពីបទរំលោភសេចក្តីទុកចិត្ត ដោយទិញដីពីប្រាក់ដែលបានពីការលក់ទីស្នាក់ការនានារបស់គណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចតម្លៃ ៣,៦លានដុល្លារ។
ខែមីនា ឆ្នាំ២០០៦
ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ លាលែងពីប្រធានសភា
ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ លាលែងពីតំណែងជាប្រធានសភាជាតិ បន្ទាប់ពីលោក ហ៊ុន សែន បានដកតំណែងសហរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម សិរីវុឌ្ឍន៍ និងសហរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិ លោក ញឹក ប៊ុនឆៃ។ ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ រត់ភៀសខ្លួនទៅប្រទេសបារាំង។
ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៦
លោក សម រង្ស៊ី ត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ
លោក សម រង្ស៊ី ទទួលបានព្រះរាជទានលើកលែងទោស និងត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ បន្ទាប់ពីនិរទេសខ្លួនអស់រយៈពេលជាច្រើនខែ ដើម្បីចៀសវាងការចាប់ដាក់ពន្ធនាគារលើករណីបរិហាកេរ្តិ៍ ជុំវិញការរិះគន់ទៅលើគោលនយោបាយព្រំដែនរបស់រដ្ឋាភិបាលជាមួយនឹងវៀតណាម។ ក្រោយមក លោកបានចូលរួមជាមួយនឹងគណបក្ស CPP ដើម្បីកែប្រែច្បាប់បោះឆ្នោតពីគោលការណ៍ពីរភាគបី ទៅជាគោលការណ៍សំឡេងភាគច្រើនវិញ។ ការណ៍នេះបានធ្វើឲ្យគណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចលែងសូវសំខាន់សម្រាប់រដ្ឋាភិបាលចម្រុះ។
ខែតុលា ឆ្នា២០០៥
ព្រះមហាក្សត្រចុះព្រះហស្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាព្រំដែន
លោក ហ៊ុន សែន គំរាមរំលាយរបបរាជានិយមកម្ពុជា ចំពោះការដែលព្រះករុណា សីហមុនី ពន្យារពេលចុះព្រះហស្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាព្រំដែនដ៏ចម្រូងចម្រាសមួយជាមួយនឹងវៀតណាម។ ក្រោយមកព្រះអង្គក៏យល់ព្រមចុះព្រះហស្ថលេខា។
ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៤
ព្រះករុណា នរោត្តម សីហមុនី ឡើងគ្រងរាជ្យ
ព្រះករុណា នរោត្តម សីហមុនី ឡើងគ្រងរាជ្យបន្តពីព្រះបិតាព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ។
ថ្ងៃទី២៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៣
CPP ឈ្នះការបោះឆ្នោតជាតិ
គណបក្ស CPP ឈ្នះការបោះឆ្នោតជាតិ ហើយលោក ហ៊ុន សែន បន្តកាន់អំណាចជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។
ថ្ងៃទី៣ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០២
កម្ពុជាបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់លើកដំបូង
កម្ពុជារៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ដំបូងបង្អស់របស់ខ្លួន។ គណបក្ស CPP ឈ្នះបានអាសនៈភាគច្រើននៅក្នុងក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ និងអាចតែងតាំងប្រធានឃុំសង្កាត់ភាគច្រើននៅក្នុងប្រទេស។
ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៩៨
ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ និងលោក ហ៊ុន សែន ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី
លោក ហ៊ុន សែន និងព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ ឯកភាពគ្នាបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះមួយ ដែលអនុញ្ញាតឲ្យលោក ហ៊ុន សែន បន្តកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ ក្លាយជាប្រធានរដ្ឋសភាជាតិ។ ការព្រមព្រៀងគ្នារបស់គណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច ជាមួយនឹងគណបក្ស CPP ធ្វើឲ្យគណបក្ស SRP ក្លាយជាគណបក្សប្រឆាំងតែមួយគត់នៅក្នុងប្រទេស។
ថ្ងៃទី២៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៨
CPP ឈ្នះការបោះឆ្នោតជាតិ
គណបក្ស CPP របស់លោក ហ៊ុន សែន ឈ្នះអាសនៈសភាភាគច្រើននៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ ហើយគណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច ឈ្នះបានអាសនៈច្រើនទីពីរ និងគណបក្ស SRP ឈ្នះបានអាសនៈច្រើនទីបី។
ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៩៨
ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ យាងមកកម្ពុជាវិញ
ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ យាងមកកម្ពុជាវិញដើម្បីប្រជែងនៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ។
ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧
ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ ត្រូវទម្លាក់ពីតំណែង
ការប៉ះទង្គិចគ្នាដ៏ធំមួយរវាងកងកម្លាំងរបស់គណបក្ស CPP និងគណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច កើតឡើង។ ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ និរទេសខ្លួននៅក្រៅប្រទេស ហើយមួយខែក្រោយមក ព្រះអង្គត្រូវបានទម្លាក់ពីតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទីមួយ។
ឆ្នាំ១៩៩៥
លោក សម រង្ស៊ី បង្កើតគណបក្សនយោបាយ
លោក សម រង្ស៊ី បង្កើតគណបក្សជាតិខ្មែរ។
ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៩៣
ហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចនិងCPP បង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះ
ដោយមានអន្តរាគមន៍ពីព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ គណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចនិងគណបក្ស CPP ព្រមព្រៀងគ្នាបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះមួយ ដោយព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ ធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទីមួយ ហើយលោក ហ៊ុន សែន ធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទីពីរ។
ថ្ងៃទី២៣-២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៩៣
កម្ពុជាបោះឆ្នោតលើកដំបូង
ក្រោយពីមានការការពារពីអង្គការសហប្រជាជាតិអស់រយៈពេលពីរឆ្នាំ កម្ពុជារៀបចំការបោះឆ្នោតដំបូងបង្អស់របស់ខ្លួនក្រោយសង្គ្រាមបញ្ចប់ ដោយមានការត្រួតពិនិត្យពីអង្គការនេះ។ គណបក្ស CPP របស់លោក ហ៊ុន សែន បានចាញ់គណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម រណឫទ្ធិ។
ថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩១
សន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពទីក្រុង ប៉ារីស ត្រូវបានចុះហត្ថលេខា
ប្រទេសចំនួន១៩ចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពទីក្រុង ប៉ារីស ដើម្បីបញ្ចប់ជាផ្លូវការនូវសង្គ្រាមស៊ីវិលនៅកម្ពុជា។
ថ្ងៃទី២៦ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៨៩
កងទ័ពវៀតណាមត្រូវបានដកចេញពីកម្ពុជា
កងទ័ពវៀតណាមចុងក្រោយបង្អស់ត្រូវបានដកចេញពីកម្ពុជា បន្ទាប់ពីកាន់កាប់កម្ពុជាអស់មួយទសវត្សរ៍។
ថ្ងៃទី១៤ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៨៥
លោក ហ៊ុន សែន ក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រី
លោក ហ៊ុន សែន ត្រូវបានរដ្ឋសភាជាតិតែងតាំងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។
ថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩
របបខ្មែរក្រហមបញ្ចប់
អតីតទាហានខ្មែរក្រហមមួយក្រុមដែលគាំទ្រដោយយោធាវៀតណាម ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលខ្មែរក្រហមនិងរំដោះកម្ពុជា។ ក្រោយមកវៀតណាមបានគាំទ្រដល់ការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាថ្មីមួយ។
ថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥
ខ្មែរក្រហមកាន់កាប់កម្ពុជា
ខ្មែរក្រហមដែលគាំទ្រដោយចិន កាន់កាប់កម្ពុជានិងសម្លាប់មនុស្សអស់យ៉ាងហោចណាស់១លាន៧សែននាក់ ក្នុងរយៈពេល៣ឆ្នាំ ៨ខែ និង២០ថ្ងៃ។
ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០
លន់ នល់ ធ្វើរដ្ឋប្រហារ
ឧត្តមសេនីយ៍ លន់ នល់ ដែលគាំទ្រដោយអាមេរិក ធ្វើរដ្ឋប្រហារផ្តួលរំលំព្រះបាទ សីហនុ។
ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៦០
ព្រះបាទ សីហនុ ក្លាយជាប្រមុខរដ្ឋ
ព្រះបាទ សុរាម្រិត សោយទិវង្គត។ ព្រះបាទ សីហនុ យល់ព្រមទទួលតំណែងជាប្រមុខរដ្ឋ។
ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៥៥
ព្រះបាទ សីហនុ ក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រី
ព្រះបាទ សីហនុ ក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រី បន្ទាប់ពីព្រះអង្គដាក់រាជថ្វាយព្រះបិតា ព្រះបាទ សុរាម្រិត។
ថ្ងៃទី៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៥៣
កម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យ
ព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ ដឹកនាំទាមទារបានឯករាជ្យពីបារាំង។
ថ្ងៃទី ១០ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០១៨
ស្ថាប័នរដ្ឋនៃប្រទេសកម្ពុជាប្រឈមនឹងការវាយប្រហារតាមអ៊ីនធឺណិតពីចិន
ក្រុមអ្នកលួចចូលប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត (hackers) ត្រូវបានគេរកឃើញថា បានលួចចូលប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិតនិងកុំព្យូទ័រនៃស្ថាប័នរដ្ឋសំខាន់ៗរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដែលអ្នកជំនាញជឿថា ជាការវាយប្រហារតាមអ៊ីនធឺណិតដែលរៀបចំដោយរដ្ឋាភិបាលចិន នៅមុនការបោះឆ្នោតជាតិនៅចុងខែកក្កដានេះ។ នេះបើតាមការអះអាងរបស់ក្រុមហ៊ុនសន្តិសុខអ៊ីនធឺណិតមួយឈ្មោះ FireEye Inc. របស់សហរដ្ឋអាមេរិក។
ថ្ងៃទី៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨
យុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតជាតិចាប់ផ្តើម
យុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតសម្រាប់ការបោះឆ្នោតជាតិនៅថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា ចាប់ផ្តើម។ គណបក្សនយោបាយចំនួន២០បានចុះឈ្មោះចូលរួមប្រកួតប្រជែងនៅក្នុងការបោះឆ្នោត។
ថ្ងៃទី២៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨
អ្នកសង្កេតការណ៍៥០០០០នាក់នឹងសង្កេតមើលការបោះឆ្នោតនៅខែកក្កដា
គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតបានឲ្យដឹងថា អ្នកសង្កេតការណ៍៥០០០០នាក់ ដែលខ្លះមកពីចិន មីយ៉ាន់ម៉ា និងសិង្ហបុរី នឹងសង្កេតមើលការបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃទី ២៩ ខែ កក្កដា ខាងមុខនេះ។
ថ្ងៃទី២០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨
UN ថាបរិយាកាសនយោបាយនៅកម្ពុជាមិនធ្វើឲ្យការបោះឆ្នោតសេរីទេ
នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ ប្រទេសនូវែលហ្សឺឡង់និងប្រទេសជាសមាជិកដទៃទៀតបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ អំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រឡប់មករកប្រជាធិបតេយ្យដើម្បីរៀបចំការបោះឆ្នោតជាតិប្រកបដោយសេរីនិងយុត្តិធម៌ ដោយហៅបរិយាកាសនយោបាយបច្ចុប្បន្ននៅកម្ពុជាថា«មិនសមស្របសម្រាប់ការបោះឆ្នោតមួយដែលមានលក្ខណៈសេរី យុត្តិធម៌ និងពិតប្រាកដនោះទេ»។
ថ្ងៃទី១២ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨
អាមេរិកដាក់ទណ្ឌកម្មប្រធានកងអង្គរក្សលោក ហ៊ុន សែន
សហរដ្ឋអាមេរិកដាក់ទណ្ឌកម្មលើលោកឧត្តមសេនីយ៍ ហ៊ីង ប៊ុនហៀង ប្រធានកងអង្គរក្សរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ចំពោះការបំពានសិទ្ធិមនុស្ស។
ថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨
កងកម្លាំងពិសេសត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីឃ្លាំមើលព័ត៌មានលើអ៊ីនធឺណិត
រដ្ឋាភិបាលចេញសេចក្តីបង្គាប់មួយ ថាខ្លួននឹងធ្វើការជាមួយនឹងក្រុមហ៊ុនប្រិយសណីយ៍ ដើម្បីតាមដាននិងត្រួតពិនិត្យមើលព័ត៌មានលើប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត ដែលទំនងជាអាចបង្កឲ្យមាន«អស្ថិរភាព» ដែលនេះគឺជាផ្នែកមួយនៃការបង្ក្រាបដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនរបស់រដ្ឋាភិបាល នៅមុនការបោះឆ្នោតថ្ងៃទី ២៩ ខែ កក្កដា ខាងមុខនេះ។
ថ្ងៃទី២៤ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨
គ.ជ.ប បង្កើតក្រមសីលធម៌សម្រាប់អ្នកកាសែត
គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតបានបង្កើតក្រមសីលធម៌ដ៏ចម្រូងចម្រាសមួយសម្រាប់អ្នកកាសែត ដែលយកព័ត៌មាននៅថ្ងៃបោះឆ្នោត ក្នុងនោះក៏រួមមានការហាមឃាត់មិនឲ្យអ្នកកាសែតសួរព័ត៌មានលម្អិតអំពីលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតផងដែរ។
ថ្ងៃទី១៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨
គណនបក្ស២០បានចុះឈ្មោះ
ទោះជាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិត្រូវបានរំលាយ គណបក្សនយោបាយចំនួន២០រួមទាំងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានចុះឈ្មោះប្រកួតប្រជែងនៅក្នុងការបោះឆ្នោតថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា។
ថ្ងៃទី១៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨
Comfrel ដកខ្លួនមិនសង្កេតមើលការបោះឆ្នោត
គណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា ដែលហៅកាត់ថាខុមហ្វ្រែល បានឲ្យដឹងថា ខ្លួនមិនចូលរួមសង្កេតមើលការបោះឆ្នោតនៅខែកក្កដានេះទេ ដោយយោងលើការចោទប្រកាន់របស់រដ្ឋាភិបាលទៅលើអង្គការនេះនិងអង្គការដទៃទៀតថាចូលរួមលើកស្ទួយការធ្វើ«បដិវត្តន៍ពណ៌» នៅកម្ពុជា។
ថ្ងៃទី៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨
UN អំពាវនាវឲ្យដោះលែងលោក កឹម សុខា
អង្គការឃ្លាំមើលការឃុំឃាំងតាមទំនើងចិត្តនិងសហព័ន្ធអន្តរជាតិសម្រាប់សិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ ទាមទារឲ្យដោះលែងលោក កឹម សុខា ជាបន្ទាន់ ដោយបានហៅការចាប់លោកដាក់ពន្ធនាគារថា «មិនមានលក្ខណៈមនុស្សធម៌»និង«គួរឲ្យអាម៉ាស់»។
ថ្ងៃទី៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨
កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ត្រូវបានលក់
កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ ដែលជាកាសែតឯករាជ្យចុងក្រោយបង្អស់នៅកម្ពុជានិងដែលបោះពុម្ពផ្សាយជាភាសាអង់គ្លេស ត្រូវបានលក់ឲ្យអ្នកវិនិយោគម៉ាឡេស៊ី ដែលក្រុមហ៊ុនរបស់លោកមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងលោក ហ៊ុន សែន។
ខែមករា ឆ្នាំ២០១៨
លោក សម រង្ស៊ី បង្កើតចលនា CNRM
លោក សម រង្ស៊ី អតីតប្រធានគណបក្ស CNRP បង្កើតចលនាសង្រ្គោះជាតិ (CNRM) ដែលលោកអះអាងថាដើម្បីធ្វើឲ្យគណបក្ស CNRP នៅតែ«រស់រានមានជីវិត» និង«មិនអាចត្រូវរំលាយបាន» ដោយសារតែចលនានេះមិនត្រូវចុះបញ្ជីជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានោះទេ។ លោក សម រង្ស៊ី បាននិយាយថា ចលនានេះមានផែនការសកម្មភាពរបស់ខ្លួន ដែលរួមទាំងធានាថា ធ្វើឲ្យការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជានៅក្នុងកក្កដាខាងមុខនេះ មានលក្ខណៈសេរីនិងយុត្តិធម៌ផងដែរ។
ថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧
តុលាការកំពូលរំលាយគណបក្ស CNRP
តុលាការកំពូលនៃប្រទេសកម្ពុជាចេញសាលក្រមឲ្យរំលាយគណបក្ស CNRP។ សមាជិកគណបក្សប្រឆាំងមួយចំនួនបានស្ម័គ្រចិត្តចូលរួមជាមួយនឹងគណបក្ស CPP ខណៈដែលសមាជិកជាច្រើនទៀតរត់ភៀសខ្លួនទៅក្រៅប្រទេសឬត្រូវបង្ខំឲ្យឈប់ធ្វើនយោបាយ។
ថ្ងៃទី៣ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៧
អ្នកស្រី មូរ សុខហួរ រត់ភៀសខ្លួន
លោកស្រី មូរ សុខហួរ រត់ភៀសខ្លួនចេញពីប្រទេស បន្ទាប់ពីលោក ហ៊ុន សែន បានគំរាមចាប់ខ្លួនអ្នកនយោបាយខាងគណបក្សប្រឆាំងបន្ថែមទៀត។
ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧
វិទ្យុអាស៊ីសេរីបិទការិយាល័យនៅកម្ពុជា
វិទ្យុអាស៊ីសេរី (RFA) បញ្ឈប់ប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួននៅកម្ពុជា បន្ទាប់ពីដំណើរការជិត២០ឆ្នាំ ដោយផ្អែកលើហេតុផលនៃការបង្ក្រាបរបស់រដ្ឋាភិបាលលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ។ វិទ្យុក្នុងស្រុកជាច្រើននៅកម្ពុជាដែលលក់ម៉ោងផ្សាយឲ្យវិទ្យុអាស៊ីសេរី (RFA) និងវិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក (VOA) ត្រូវបិទទ្វារ ដោយផ្អែកលើហេតុផលគ្មានអាជ្ញាប័ណ្ណដើម្បីដំណើរការ។ វិទ្យុដទៃទៀតដែលនៅដំណើរការឈប់ផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានរបស់វិទ្យុអាស៊ីសេរី (RFA) និងវិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក (VOA)។
ថ្ងៃទី៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧
កាសែត Cambodia Daily បិទទ្វារ
កាសែតឯករាជ្យ Cambodia Daily ប្រកាសថានឹងបញ្ឈប់ប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួននៅកម្ពុជា ក្រោយពីដំណើរការអស់រយៈពេល២៤ឆ្នាំ នៅពេលដែលកាសែតនេះពាក់ព័ន្ធនឹងការមិនបង់ពន្ធ៦,៣លានដុល្លារ ប៉ុន្តែបណ្ណាធិការកាសែតនេះនិយាយថា រឿងនេះពាក់ព័ន្ធនឹងនយោបាយ ហើយខ្លួនមិនមានលទ្ធភាពបង់ពន្ធនោះទេ។
ថ្ងៃទី៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧
លោក កឹម សុខា ត្រូវចាប់ខ្លួន
លោក កឹម សុខា មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងត្រូវបានចាប់ខ្លួនទាំងកណ្តាលអាធ្រាត្រនៅក្នុងផ្ទះរបស់លោកនៅរាជធានី ភ្នំពេញ ពីបទក្បត់ជាតិ ដោយរដ្ឋាភិបាលចោទប្រកាន់លោកថាឃុបឃិតជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាមេរិកដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។ លោក ហ៊ុន សែន បានព្រមានកុំឲ្យគណបក្ស CNRP ការពារលោក កឹម សុខា បើមិនដូច្នោះទេ អាចប្រឈមនឹងការរំលាយគណបក្ស។
ថ្ងៃទី២៣ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៧
វិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យត្រូវបង្ខំឲ្យបិទទ្វារ
វិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យដែលផ្តល់មូលនិធិដោយសហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបង្ខំឲ្យបញ្ឈប់ប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួននៅកម្ពុជាចំពោះការមិនចុះបញ្ជីតាមច្បាប់។
ថ្ងៃទី១០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៧
រដ្ឋសភាអនុម័តច្បាប់ហាមឃាត់គណបក្សនយោបាយ
រដ្ឋសភាជាតិបានអនុម័តលើច្បាប់មួយដែលហាមឃាត់គណបក្សនយោបាយមិនឲ្យពាក់ព័ន្ធជាផ្លូវការជាមួយនឹងឧក្រិដ្ឋជនដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ជាផ្លូវការ។
ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៧
កម្ពុជាបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់លើកទីបួន
កម្ពុជារៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ជាលើកទីបួន។ គណបក្ស CPP ឈ្នះបានសំឡេងភាគច្រើន ប៉ុន្តែបាត់បង់សំឡេងគាំទ្រយ៉ាងច្រើនទៅគណបក្ស CNRP។
ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៧
លោក កឹម សុខា ក្លាយជាប្រធានគណបក្ស CNRP
លោក កឹម សុខា ជំនួសតំណែងលោក សម រង្ស៊ី ជាប្រធានគណបក្ស CNRP។
ថ្ងៃទី១១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៧
លោក សម រង្ស៊ី លាលែងពីតំណែងប្រធាន CNRP
លោក សម រង្ស៊ី ដែលជាមេដឹកនាំនិរទេសខ្លួនរបស់គណបក្សCNRPលាលែងពីតំណែង ដើម្បីព្យាយាមរក្សាគណបក្សកុំឲ្យត្រូវបានគេរំលាយ បន្ទាប់ពីលោក ហ៊ុន សែន បានគំរាមប្ដូរច្បាប់ថ្មីមួយ ដើម្បីឲ្យរដ្ឋាភិបាលអាចរំលាយគណបក្សណាដែលមានមន្ត្រីប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ។
ថ្ងៃទី២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៦
ព្រះមហាក្សត្រព្រះរាជទានលើកលែងទោសលោក កឹម សុខា
ព្រះមហាក្សត្រ សីហមុនី ព្រះរាជទានលើកលែងទោសដល់លោក កឹម សុខា តាមសំណើរបស់លោក ហ៊ុន សែន។
ថ្ងៃទី៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៦
លោក កឹម សុុខា ត្រូវបានកាត់ទោស
តុលាការរាជធានី ភ្នំពេញ កាត់ទោសលោក កឹម សុខា ឲ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល៥ខែ ជុំវិញករណីសំណុំរឿងស្នេហាលួចលាក់របស់លោក ដែលគេជឿថាពាក់ព័ន្ធនឹងនយោបាយ។ លោក កឹម សុខា មិនបានបង្ហាញខ្លួននៅតុលាការតាមដីកាកោះនោះទេ។
ថ្ងៃទី១០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៦
លោក កែម ឡី ត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់
លោក កែម ឡី ដែលជាសកម្មជននយោបាយដ៏ល្បីឈ្មោះម្នាក់និងជាអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាលមិនសំចៃមាត់ម្នាក់ ត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់នៅឯស្ថានីយ៍ប្រេងឥន្ធនៈមួយកណ្តាលរាជធានី ភ្នំពេញ ទាំងកណ្តាលថ្ងៃ ដែលប៉ូលិសនិយាយថាពាក់ព័ន្ធនឹងជម្លោះប្រាក់កម្ចី៣០០០ដុល្លារ ប៉ុន្តែភរិយារបស់លោក កែម ឡី បានបដិសេធ។
ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៦
លោក កឹម សុខា លាក់ខ្លួន
លោក កឹម សុខា ចាប់ផ្តើមលាក់ខ្លួននៅទីស្នាក់ការរបស់គណបក្ស CNRP ដើម្បីចៀសវាងការចាប់ខ្លួនពាក់ព័ន្ធនឹងសំណុំរឿងអាស្រូវស្នេហាលួចលាក់របស់លោក។
ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៦
មន្ត្រី៥នាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួន
មន្ត្រី៤នាក់នៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស អាដហុក និងអគ្គលេខាធិការរងនៃគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត គ.ជ.ប ត្រូវបានចាប់ខ្លួនពាក់ព័ន្ធនឹងការសូកប៉ាន់សាក្សី ក្នុងសំណុំរឿងស្នេហាលួចលាក់របស់លោក កឹម សុខា។
ថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៥
លោក សម រង្ស៊ី ត្រូវបានដកតំណែង
ខណៈធ្វើទស្សនកិច្ចទៅបរទេស លោក សម រង្ស៊ី ត្រូវបានដកតំណែងជាសមាជិកសភានិងអភ័យឯកសិទ្ធិសភា ដែលត្រួសត្រាយផ្លូវសម្រាប់ការចាប់ខ្លួនពាក់ព័ន្ធនឹងករណីបរិហាកេរ្តិ៍។
ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៥
សមាជិកសភា CNRP ពីរនាក់ត្រូវបានគេវាយដំ
សមាជិកសភាពីរនាក់របស់គណបក្ស CNRP ត្រូវបានហ្វូងបាតុករដែលគាំទ្ររដ្ឋាភិបាល វាយដំនៅមុខរដ្ឋសភាជាតិ ដើម្បីទាមទារឲ្យលោក កឹម សុខា លាលែងពីតំណែងជាអនុប្រធានសភា។
ថ្ងៃទី១៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៥
រដ្ឋសភាអនុម័តច្បាប់ដែលអាចបង្ក្រាបសង្គមស៊ីវិល
រដ្ឋសភាជាតិកម្ពុជាអនុម័តលើច្បាប់ដ៏ចម្រូងចម្រាសមួយ ដែលអ្នករិះគន់និយាយថា ផ្តល់អំណាចពេញលេញដល់អាជ្ញាធរក្នុងការបង្ក្រាបអង្គការសង្គមស៊ីវិលណា ដែលប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល។
ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៥
គ.ជ.ប ត្រូវបានរុះរើឡើងវិញ
គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតត្រូវបានរុះរើឡើងវិញ ដោយកិច្ចព្រមព្រៀងរវាងគណបក្សនយោបាយទាំងពីរ ដើម្បីធ្វើកំណែទម្រង់ការបោះឆ្នោត។
ថ្ងៃទី២២ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៤
CNRP ឈប់ធ្វើពហិការរដ្ឋសភា
គណបក្ស CNRP ព្រមព្រៀងជាមួយនឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដើម្បីបញ្ចប់ការធ្វើពហិការរដ្ឋសភាដែលមានរយៈពេលមួយឆ្នាំ។
ថ្ងៃទី១៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៤
សមាជិក CNRP ត្រូវបានចោទប្រកាន់
អ្នកនយោបាយរបស់គណបក្សប្រឆាំង៦នាក់ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទដឹកនាំការធ្វើ«កុប្បកម្ម»មួយ បន្ទាប់ពីប៉ះទង្គិចជាមួយនឹងកងកម្លាំងសន្តិសុខ ដែលទប់ស្កាត់អ្នកគាំទ្ររបស់ពួកគេមិនឲ្យប្រមូលផ្តុំគ្នានៅសួនប្រជាធិបតេយ្យ។
ខែមករា ឆ្នាំ២០១៤
កងរាជអាវុធហត្ថបង្ក្រាបការតវ៉ា
កងរាជអាវុធហត្ថបង្ក្រាបការតវ៉ារបស់គណបក្ស CNRP និងកម្មកររោងចក្រ ដែលបានបញ្ចប់ការធ្វើបាតុកម្មនៅតាមដងផ្លូវ និងសម្លាប់មនុស្សអស់យ៉ាងហោចណាស់៤នាក់។
ខែកញ្ញាដល់ធ្នូ ឆ្នាំ២០១៣
អ្នកគាំទ្រ CNRP តវ៉ាលទ្ធផលបោះឆ្នោត
គណបក្ស CNRP និងអ្នកគាំទ្រ ធ្វើការតវ៉ាទ្រង់ទ្រាយធំនៅក្នុងរាជធានី ភ្នំពេញ ជុំវិញលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតដ៏ចម្រូងចម្រាស ដោយទាមទារឲ្យលោក ហ៊ុន សែន ចុះចេញពីតំណែង និងរៀបចំការបោះឆ្នោតឡើងវិញ។
ថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៣
កម្ពុជាបោះឆ្នោតជាតិលើកទីបួន
កម្ពុជារៀបចំការបោះឆ្នោតជាតិលើកទីបួន។ គណបក្ស CNRP ឈ្នះបាន៥៥អាសនៈពីសភាដែលមាន១២៣អាសនៈ ហើយគណបក្ស CPP ឈ្នះអាសនៈដែលនៅសេសសល់ទាំងអស់។ គណបក្ស CNRP បដិសេធមិនព្រមទទួលយកលទ្ធផលឆ្នោតនិងបានធ្វើពហិការមិនចូលរួមក្នុងសភា។
ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៣
លោក សម រង្ស៊ី ត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ
លោក សម រង្ស៊ី ត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញនៅមុនការបោះឆ្នោតជាតិប៉ុន្មានថ្ងៃ ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហមុនី ព្រះរាជទានលើកលែងទោសដល់លោក តាមសំណើរបស់លោក ហ៊ុន សែន។
ថ្ងៃទី១៥ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១២
ព្រះបាទ សីហនុ សោយទិវង្គត
ព្រះបាទ សីហនុ សោយទិវង្គតដោយសារជំងឺបេះដូង ក្នុងព្រះជន្មាយុ ៨៩ ព្រះវស្សា។
ថ្ងៃទី១៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១២
CNRP ត្រូវបានបង្កើតឡើង
មន្ត្រីកំពូលៗពីគណបក្ស SRP និងគណបក្ស HRP ជួបប្រជុំគ្នានៅទីក្រុង ម៉ានីល ដើម្បីសម្រេចបញ្ចូលគណបក្សទាំងពីរចូលគ្នាជាគណបក្សថ្មីមួយ គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ CNRP។
ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១២
កម្ពុជាបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់លើកទីបី
កម្ពុជារៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់លើកទីបី ដោយគណបក្ស CPP ឈ្នះបាន៦១,៨ភាគរយ។
ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១០
លោក សម រង្ស៊ី រត់ភៀសខ្លួន
លោក សម រង្ស៊ី រត់ភៀសខ្លួនចេញពីប្រទេសម្តងទៀត ដោយប្រឈមនឹងការចោទប្រកាន់អំពីការផ្តល់ព័ត៌មានមិនពិតនិងបន្លំផែនទី បន្ទាប់ពីលោករិះគន់រដ្ឋាភិបាលចំពោះការដាំបង្គោលព្រំដែន។
ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៨
CPP ឈ្នះការបោះឆ្នោតជាតិ
គណបក្ស CPP របស់លោក ហ៊ុន សែន ឈ្នះសំឡេងភាគច្រើននៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ។
ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៧
លោក កឹម សុខា បង្កើតគណបក្ស HRP
លោក កឹម សុខា ស្ថាបនិកមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (CCHR) បង្កើតគណបក្សសិទ្ធិមនុស្ស (HRP)។
ខែមេសា ឆ្នាំ២០០៧
កម្ពុជាបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់លើកទីពីរ
កម្ពុជារៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់លើកទីពីរ។ គណបក្ស CPP ឈ្នះបាន ៩៨,២ភាគរយនៃឃុំសង្កាត់សរុប ខណៈដែលគណបក្ស SRP ឈ្នះត្រឹមតែ១,៧ភាគរយតែប៉ុណ្ណោះ។
ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៦
គណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចទម្លាក់ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ
គណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចទម្លាក់ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ ពីតំណែងជាប្រធានគណបក្ស បន្ទាប់ពីលោក ហ៊ុន សែន បានចោទប្រកាន់ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ ថាតែងតាំងបុគ្គលមិនមានសមត្ថភាពឲ្យកាន់តំណែងនយោបាយ និងនិយាយថា ការដែលព្រះអង្គយកអ្នកស្រី អ៊ុក ផល្លា ធ្វើជាស្រីកំណាន់គឺជារឿងដ៏អាម៉ាស់មួយ។ បន្តិចក្រោយមក ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ ត្រូវបានតុលាការរាជធានីភ្នំពេញកាត់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល១៨ខែ និងពិន័យជាប្រាក់ ១៥០.០០០ដុល្លារ ពីបទរំលោភសេចក្តីទុកចិត្ត ដោយទិញដីពីប្រាក់ដែលបានពីការលក់ទីស្នាក់ការនានារបស់គណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចតម្លៃ ៣,៦លានដុល្លារ។
ខែមីនា ឆ្នាំ២០០៦
ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ លាលែងពីប្រធានសភា
ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ លាលែងពីតំណែងជាប្រធានសភាជាតិ បន្ទាប់ពីលោក ហ៊ុន សែន បានដកតំណែងសហរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម សិរីវុឌ្ឍន៍ និងសហរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិ លោក ញឹក ប៊ុនឆៃ។ ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ រត់ភៀសខ្លួនទៅប្រទេសបារាំង។
ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៦
លោក សម រង្ស៊ី ត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ
លោក សម រង្ស៊ី ទទួលបានព្រះរាជទានលើកលែងទោស និងត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ បន្ទាប់ពីនិរទេសខ្លួនអស់រយៈពេលជាច្រើនខែ ដើម្បីចៀសវាងការចាប់ដាក់ពន្ធនាគារលើករណីបរិហាកេរ្តិ៍ ជុំវិញការរិះគន់ទៅលើគោលនយោបាយព្រំដែនរបស់រដ្ឋាភិបាលជាមួយនឹងវៀតណាម។ ក្រោយមក លោកបានចូលរួមជាមួយនឹងគណបក្ស CPP ដើម្បីកែប្រែច្បាប់បោះឆ្នោតពីគោលការណ៍ពីរភាគបី ទៅជាគោលការណ៍សំឡេងភាគច្រើនវិញ។ ការណ៍នេះបានធ្វើឲ្យគណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចលែងសូវសំខាន់សម្រាប់រដ្ឋាភិបាលចម្រុះ។
ខែតុលា ឆ្នា២០០៥
ព្រះមហាក្សត្រចុះព្រះហស្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាព្រំដែន
លោក ហ៊ុន សែន គំរាមរំលាយរបបរាជានិយមកម្ពុជា ចំពោះការដែលព្រះករុណា សីហមុនី ពន្យារពេលចុះព្រះហស្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាព្រំដែនដ៏ចម្រូងចម្រាសមួយជាមួយនឹងវៀតណាម។ ក្រោយមកព្រះអង្គក៏យល់ព្រមចុះព្រះហស្ថលេខា។
ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៤
ព្រះករុណា នរោត្តម សីហមុនី ឡើងគ្រងរាជ្យ
ព្រះករុណា នរោត្តម សីហមុនី ឡើងគ្រងរាជ្យបន្តពីព្រះបិតាព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ។
ថ្ងៃទី២៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៣
CPP ឈ្នះការបោះឆ្នោតជាតិ
គណបក្ស CPP ឈ្នះការបោះឆ្នោតជាតិ ហើយលោក ហ៊ុន សែន បន្តកាន់អំណាចជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។
ថ្ងៃទី៣ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០២
កម្ពុជាបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់លើកដំបូង
កម្ពុជារៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ដំបូងបង្អស់របស់ខ្លួន។ គណបក្ស CPP ឈ្នះបានអាសនៈភាគច្រើននៅក្នុងក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ និងអាចតែងតាំងប្រធានឃុំសង្កាត់ភាគច្រើននៅក្នុងប្រទេស។
ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៩៨
ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ និងលោក ហ៊ុន សែន ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី
លោក ហ៊ុន សែន និងព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ ឯកភាពគ្នាបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះមួយ ដែលអនុញ្ញាតឲ្យលោក ហ៊ុន សែន បន្តកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ ក្លាយជាប្រធានរដ្ឋសភាជាតិ។ ការព្រមព្រៀងគ្នារបស់គណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច ជាមួយនឹងគណបក្ស CPP ធ្វើឲ្យគណបក្ស SRP ក្លាយជាគណបក្សប្រឆាំងតែមួយគត់នៅក្នុងប្រទេស។
ថ្ងៃទី២៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៨
CPP ឈ្នះការបោះឆ្នោតជាតិ
គណបក្ស CPP របស់លោក ហ៊ុន សែន ឈ្នះអាសនៈសភាភាគច្រើននៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ ហើយគណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច ឈ្នះបានអាសនៈច្រើនទីពីរ និងគណបក្ស SRP ឈ្នះបានអាសនៈច្រើនទីបី។
ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៩៨
ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ យាងមកកម្ពុជាវិញ
ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ យាងមកកម្ពុជាវិញដើម្បីប្រជែងនៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ។
ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧
ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ ត្រូវទម្លាក់ពីតំណែង
ការប៉ះទង្គិចគ្នាដ៏ធំមួយរវាងកងកម្លាំងរបស់គណបក្ស CPP និងគណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច កើតឡើង។ ព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ និរទេសខ្លួននៅក្រៅប្រទេស ហើយមួយខែក្រោយមក ព្រះអង្គត្រូវបានទម្លាក់ពីតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទីមួយ។
ឆ្នាំ១៩៩៥
លោក សម រង្ស៊ី បង្កើតគណបក្សនយោបាយ
លោក សម រង្ស៊ី បង្កើតគណបក្សជាតិខ្មែរ។
ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៩៣
ហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចនិងCPP បង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះ
ដោយមានអន្តរាគមន៍ពីព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ គណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចនិងគណបក្ស CPP ព្រមព្រៀងគ្នាបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះមួយ ដោយព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ ធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទីមួយ ហើយលោក ហ៊ុន សែន ធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទីពីរ។
ថ្ងៃទី២៣-២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៩៣
កម្ពុជាបោះឆ្នោតលើកដំបូង
ក្រោយពីមានការការពារពីអង្គការសហប្រជាជាតិអស់រយៈពេលពីរឆ្នាំ កម្ពុជារៀបចំការបោះឆ្នោតដំបូងបង្អស់របស់ខ្លួនក្រោយសង្គ្រាមបញ្ចប់ ដោយមានការត្រួតពិនិត្យពីអង្គការនេះ។ គណបក្ស CPP របស់លោក ហ៊ុន សែន បានចាញ់គណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម រណឫទ្ធិ។
ថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩១
សន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពទីក្រុង ប៉ារីស ត្រូវបានចុះហត្ថលេខា
ប្រទេសចំនួន១៩ចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពទីក្រុង ប៉ារីស ដើម្បីបញ្ចប់ជាផ្លូវការនូវសង្គ្រាមស៊ីវិលនៅកម្ពុជា។
ថ្ងៃទី២៦ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៨៩
កងទ័ពវៀតណាមត្រូវបានដកចេញពីកម្ពុជា
កងទ័ពវៀតណាមចុងក្រោយបង្អស់ត្រូវបានដកចេញពីកម្ពុជា បន្ទាប់ពីកាន់កាប់កម្ពុជាអស់មួយទសវត្សរ៍។
ថ្ងៃទី១៤ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៨៥
លោក ហ៊ុន សែន ក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រី
លោក ហ៊ុន សែន ត្រូវបានរដ្ឋសភាជាតិតែងតាំងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។
ថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩
របបខ្មែរក្រហមបញ្ចប់
អតីតទាហានខ្មែរក្រហមមួយក្រុមដែលគាំទ្រដោយយោធាវៀតណាម ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលខ្មែរក្រហមនិងរំដោះកម្ពុជា។ ក្រោយមកវៀតណាមបានគាំទ្រដល់ការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាថ្មីមួយ។
ថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥
ខ្មែរក្រហមកាន់កាប់កម្ពុជា
ខ្មែរក្រហមដែលគាំទ្រដោយចិន កាន់កាប់កម្ពុជានិងសម្លាប់មនុស្សអស់យ៉ាងហោចណាស់១លាន៧សែននាក់ ក្នុងរយៈពេល៣ឆ្នាំ ៨ខែ និង២០ថ្ងៃ។
ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០
លន់ នល់ ធ្វើរដ្ឋប្រហារ
ឧត្តមសេនីយ៍ លន់ នល់ ដែលគាំទ្រដោយអាមេរិក ធ្វើរដ្ឋប្រហារផ្តួលរំលំព្រះបាទ សីហនុ។
ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៦០
ព្រះបាទ សីហនុ ក្លាយជាប្រមុខរដ្ឋ
ព្រះបាទ សុរាម្រិត សោយទិវង្គត។ ព្រះបាទ សីហនុ យល់ព្រមទទួលតំណែងជាប្រមុខរដ្ឋ។
ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៥៥
ព្រះបាទ សីហនុ ក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រី
ព្រះបាទ សីហនុ ក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រី បន្ទាប់ពីព្រះអង្គដាក់រាជថ្វាយព្រះបិតា ព្រះបាទ សុរាម្រិត។
ថ្ងៃទី៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៥៣
កម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យ
ព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ ដឹកនាំទាមទារបានឯករាជ្យពីបារាំង។
ឯកសារយោង
[x]
ខ្មែរក្រហម
ខ្មែរក្រហម ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា បក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជា បានត្រួតត្រាប្រទេសកម្ពុជានៅថ្ងៃទី ១៧ ខែ មេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥។ ក្រោមការដឹកនាំរបស់ ប៉ុល ពត ពួកគេប្រើប្រាស់មនោគមវិជ្ជាម៉ៅជ្រុលនិយមនិងម៉ាក្សលេនីនជ្រុលនិយម ដើម្បីចង់ផ្លាស់ប្ដូរកម្ពុជាឲ្យទៅជាប្រទេសកសិកម្មមួយដែលអាចផ្គត់ផ្គង់ខ្លួនឯងបាននិងមិនមានវណ្ណៈ។ របបនេះសម្លាប់អ្នកចេះដឹងនិងបញ្ញវន្ត ដូចជា គ្រូបង្រៀន ព្រះសង្ឃ សិល្បករ និងបុគ្គលណាដែលសង្ស័យថាមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាសម័យមុនឬរដ្ឋាភិបាលបរទេស។ របបប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហមនេះបានបង្ខំប្រជាជនឲ្យចាកចេញពីទីក្រុងទៅរស់នៅជនបទ និងបានបង្ខំប្រជាជនឲ្យធ្វើការងារធ្ងន់ ឲ្យពួកគេទទួលទានអាហារមិនគ្រប់គ្រាន់ រងទារុណកម្ម និងរងការកាប់សម្លាប់។ របបខ្មែរក្រហមបានសម្លាប់ជីវិតមនុស្សអស់ប្រមាណ១,៧លាននាក់ ឬស្មើនឹងមួយភាគបួននៃចំនួនប្រជាជនសរុប រហូតទាល់តែកងកម្លាំងវៀតណាមមករំដោះកម្ពុជា និងបានផ្តួលរំលំខ្មែរក្រហមនៅថ្ងៃទី ៧ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៧៩៕
ប្រភពព័ត៌មាន
គណបក្សសិទ្ធិមនុស្ស (HRP)
គណបក្សសិទ្ធិមនុស្ស (HRP) ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី ២២ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០០៧ ដោយលោក កឹម សុខា។ គណបក្សនេះបានចូលរួមប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិដំបូងបង្អស់នៅឆ្នាំ២០០៨ ហើយឈ្នះបានអាសនៈចំនួនបីពីក្នុងអាសនៈសរុបទាំងអស់១២៣នៅក្នុងរដ្ឋសភាជាតិ៕
ប្រភពព័ត៌មាន
គណបក្ស សម រង្ស៊ី (SRP)
គណបក្ស សម រង្ស៊ី (SRP) ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩៩៥ ដោយលោក សម រង្ស៊ី និងមានឈ្មោះដើមថា គណបក្សជាតិខ្មែរ។ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ១៩៩៨ គណបក្ស SRP ឈ្នះបានអាសនៈចំនួន១៥នៅក្នុងរដ្ឋសភាជាតិ ហើយនៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០០៣ គណបក្សនេះទទួលបានសំឡេងឆ្នោតគាំទ្រ២២ភាគរយ និងបានក្លាយជាគណបក្សដែលមានប្រជាប្រិយភាពបំផុតទីពីរនៅក្នុងប្រទេស បន្ទាប់ពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា របស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន៕
ប្រភពព័ត៌មាន
ការបោះឆ្នោតជាតិ
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៣ មក កម្ពុជាបានរៀបចំការបោះឆ្នោតជាតិជារៀងរាល់៥ឆ្នាំម្តង។ ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាដែលមានអាយុចាប់ពី១៨ឆ្នាំឡើងទៅ អាចទៅបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សនយោបាយណាមួយដែលពួកគេពេញចិត្ត។ គណបក្សនយោបាយណាដែលទទួលបានសំឡេងឆ្នោតគាំទ្រច្រើនជាងគេអាចតែងតាំងសមាជិករបស់ខ្លួនជាសមាជិករដ្ឋសភាជាតិ។ បច្ចុប្បន្ននេះ មានអាសនៈចំនួន១២៣នៅក្នុងរដ្ឋសភាជាតិ ដែលតំណាងឲ្យ២៤ខេត្តនិងរាជធានី ភ្នំពេញ។ គណបក្សដែលឈ្នះឆ្នោតបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្នាក់ជាតិ រដ្ឋាភិបាលថ្នាក់ខេត្ត ឧទ្ទេសនាមនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងរដ្ឋមន្ត្រីតាមក្រសួងនានា។ ព្រះមហាក្សត្រត្រូវឡាយព្រះហស្ថលេខាលើសមាសភាពគណៈរដ្ឋមន្ត្រីថ្មីទាំងអស់។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៨ មក គណបក្ស CPP បានឈ្នះរាល់ការបោះឆ្នោតជាតិទាំងអស់៕
ការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់
ខណៈដែលមានភាពស្ថិរភាពជាងមុននិងផ្តោតទៅលើការពង្រឹងស្ថាប័នរដ្ឋ កម្ពុជាបានរៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ដំបូងបង្អស់នៅឆ្នាំ២០០២។ ការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ត្រូវបានរៀបចំឡើងរៀងរាល់៥ឆ្នាំម្តង ហើយគណបក្សនយោបាយដែលទទួលបានសំឡេងឆ្នោតគាំទ្រច្រើនបំផុតតែងតាំងមេឃុំឬចៅសង្កាត់នៅក្នុងឃុំឬសង្កាត់នោះ។
មេឃុំឬចៅសង្កាត់ត្រូវធ្វើការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយនឹងអភិបាលខណ្ឌឬចៅហ្វាយស្រុក ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានានាក្នុងមូលដ្ឋាន ដូចជាសាងសង់ប្រព័ន្ធលូបង្ហូរទឹកស្អុយ សាងសង់ផ្លូវថ្នល់ បង្ក្រាបបទឧក្រិដ្ឋ បង្កើតប្រភពទឹកស្អាតនិងអគ្គិសនីជាដើម។ គណបក្ស CPP ដែលជាគណបក្សកាន់អំណាចបានឈ្នះអាសនៈនៅក្នុងឃុំសង្កាត់ភាគច្រើននៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជាចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០២មក៕
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ (CNRP)
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ (CNRP) ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី ១៧ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០១២ នៅពេលដែលគណបក្សសិទ្ធិមនុស្ស (HRP) របស់លោក កឹម សុខា និងគណបក្ស សម រង្ស៊ី (SRP) របស់លោក សម រង្ស៊ី បានរួបរួមគ្នាតែមួយ។ លោក សម រង្ស៊ី ដែលជាអតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុ ដែលបានបង្កើតគណបក្សប្រឆាំងក្នុងឆ្នាំ១៩៩៥ ធ្វើជាប្រធានគណបក្ស CNRP ហើយលោក កឹម សុខា ដែលជាសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងការអភិវឌ្ឍន៍សង្គមនិងសេដ្ឋកិច្ចនៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន ធ្វើជាអនុប្រធានគណបក្ស CNRP។
គណបក្ស CNRP ចូលរួមប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិលើកដំបូងនៅឆ្នាំ២០១៣ ហើយទទួលបានអាសនៈចំនួន៥៥ពីអាសនៈទាំង១២៣នៅក្នុងរដ្ឋសភាជាតិកម្ពុជា។
កាលពីថ្ងៃទី ១១ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ លោក សម រង្ស៊ី ដែលជាប្រធានគណបក្ស CNRP និងកំពុងនិរទេសខ្លួននៅបរទេស បានលាលែងពីតំណែងដើម្បីសង្គ្រោះគណបក្សនេះឲ្យរួចផុតពីការរំលាយ បន្ទាប់ពីលោក ហ៊ុន សែន បានគំរាមធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ ដើម្បីឲ្យរដ្ឋាភិបាលអាចរំលាយគណបក្សនយោបាយណា ដែលមានមន្ត្រីប្រព្រឹត្តបទល្មើសបាន។ លោក សម រង្ស៊ី ត្រូវបានកាត់ទោសដោយកំបាំងមុខកាលពីឆ្នាំ២០១០ ចំពោះអ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលហៅថាជាការផ្សាយព័ត៌មានមិនពិត។
កាលពីខែ មីនា ឆ្នាំ ២០១៧ លោក កឹម សុខា បានបន្តតំណែងពីលោក សម រង្ស៊ី ធ្វើជាប្រធានគណបក្ស CNRP។ កាលពីថ្ងៃទី ០៣ ខែ កញ្ញា ឆ្នាំ ២០១៧ លោក កឹម សុខា ត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅឯគេហដ្ឋានរបស់លោកក្នុងរាជធានី ភ្នំពេញ ចំពោះការចោទប្រកាន់ថាក្បត់ជាតិ ដោយត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលចោទប្រកាន់ថាឃុបឃិតជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
កាលពីថ្ងៃទី ១៦ ខែ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០១៧ តុលាការកំពូលកម្ពុជាបានចេញសាលក្រមឲ្យរំលាយគណបក្ស CNRP។ មន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំងមួយចំនួនបានចុះចូលជាមួយនឹងគណបក្ស CPP ខណៈដែលមន្ត្រីជាច្រើនទៀតរត់ភៀសខ្លួនចេញពីប្រទេស ឬត្រូវបានបង្ខំឲ្យឈប់ធ្វើនយោបាយរយៈពេល៥ឆ្នាំ៕
ប្រភពព័ត៌មាន
ហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច (FUNCINPEC)
គណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩៨១ ដោយព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ ជាចលនាតស៊ូមួយដើម្បីប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលនៃរបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា ដែលគាំទ្រដោយវៀតណាម។ នៅឆ្នាំ១៩៩១ ព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ បានប្រគល់ចលនានោះឲ្យព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម រណឫទ្ធិ ដឹកនាំ។ គណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច ដែលជាអក្សរកាត់ជាភាសាបារាំង បានក្លាយជាគណបក្សនយោបាយនៅឆ្នាំ១៩៩២។ គណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចបានចូលរួមនៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិដែលគាំទ្រដោយ UNTAC ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣។ គណបក្សនេះបានឈ្នះឆ្នោត ប៉ុន្តែលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានបដិសេធមិនព្រមចុះចេញពីតំណែង។ ដោយមានអន្តរាគមន៍ពីព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម រណឫទ្ធិ និងលោក ហ៊ុន សែន បានព្រមព្រៀងគ្នាបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះមួយ ដែលមាននាយករដ្ឋមន្ត្រីពីរ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៩៧ នៅពេលដែលកងកម្លាំងដែលស្មោះស្ម័គ្រនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រីទាំងពីរបានប្រយុទ្ធគ្នា នៅខែកក្កដា ឆ្នាំដដែល។ កងកម្លាំងរបស់លោក ហ៊ុន សែន បានទទួលជ័យជម្នះ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ រណឫទ្ធិ ត្រូវនិរទេសខ្លួនទៅនៅបរទេស និងត្រូវបានទម្លាក់ពីតំណែង៕
ប្រភពព័ត៌មាន
មីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ
ក្នុងរយៈពេលជាងពីរទសវត្សរ៍កន្លងមកនេះ យ៉ាងហោចណាស់មានគ្រួសារកម្ពុជាពីរលាននាក់នៅក្នុងខេត្តចំនួន២២នៅកម្ពុជា ខ្ចីប្រាក់ក្នុងបរិមាណតិចតួចពីស្ថាប័នមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុដែលផ្តល់ប្រាក់កម្ចីដល់កសិករ អ្នកនេសាទ និងអ្នកដទៃទៀតដែលត្រូវការប្រាក់សម្រាប់ជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ។ បើគ្មានស្ថាប័នមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុទេនោះ ពលរដ្ឋកម្ពុជានឹងមិនអាចទទួលបានឥណទាននោះឡើយ។
ឥណទានខ្នាតតូចមិនមែនមានតែនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះទេ។ លោក Muhammad Yunus បានបង្កើតធនាគារ Grameen ក្នុងប្រទេសបង់ក្លាដេស ដើម្បីផ្តល់ប្រាក់កម្ចីខ្នាតតូចដល់ស្ត្រីក្រីក្រ ដែលត្រូវទិញវត្ថុធាតុដើមសម្រាប់ផលិតផលដែលពួកគេផលិតដើម្បីលក់។ លោក Yunus យកអត្រាការប្រាក់យ៉ាងទាបពីអ្នកខ្ចីប្រាក់ ហើយអ្នកខ្ចីប្រាក់ត្រូវសងវិញក្នុងអត្រាមួយដែលបានព្រមព្រៀងគ្នា។ ជាឧទាហរណ៍នៅឆ្នាំ ២០១៦ ស្ថាប័នមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ Opportunity International បានចេញរបាយការណ៍ថា ខ្លួនបានទទួលអត្រាប្រាក់សំណងវិញប្រមាណ៩៨,៩ភាគរយ។
លោក Yunus និងធនាគារនោះបានឈ្នះពានរង្វាន់ណូបែលសន្តិភាពឆ្នាំ២០០៦ ចំពោះការបង្កើតស្ថាប័នមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុនិង«កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ពួកគេក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមនៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន»។ សហគ្រាសហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ ដែលជាផ្នែកមួយនៃធនាគារពិភពលោក បានប៉ាន់ស្មានថា ត្រឹមឆ្នាំ២០១៤ មនុស្សជាង១៣០លាននាក់បានទទួលអត្ថប្រយោជន៍ដោយផ្ទាល់ពីប្រតិបត្តិការដែលពាក់ព័ន្ធនឹងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ។
នៅកម្ពុជា ស្ថាប័នមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុជាច្រើនត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីស្វែងរកប្រាក់ចំណេញ ទោះបីជាពលរដ្ឋកម្ពុជាភាគច្រើនយល់ឃើញថា ស្ថាប័នមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុគឺជារបស់រដ្ឋាភិបាលក៏ដោយ ហើយអ្នកខ្ចីប្រាក់ជាច្រើនយល់ឃើញថាការសងប្រាក់កម្ចីវិញគឺជាពិបាកណាស់សម្រាប់ពួកគេ។ ជាឧទាហរណ៍ ក្នុងទំហំប្រាក់កម្ចី១០០០ដុល្លារ អ្នកខ្ចីប្រាក់ត្រូវបង់ការប្រាក់៣,៥ភាគរយជារៀងរាល់ខែ។ ការសងប្រាក់កម្ចីវិញពិបាកណាស់សម្រាប់កសិករដែលទទួលបានប្រាក់ចំណេញដោយពឹងផ្អែកលើតម្លៃទីផ្សារពិភពលោក។
យោងតាមរបាយការណ៍របស់ធនាគារពិភពលោក នៅចុងឆ្នាំ ២០១៦ ពលរដ្ឋកម្ពុជាទាំងអស់ជំពាក់ប្រាក់ស្ថាប័នមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុចំនួន៣,១ពាន់លានដុល្លារ ហើយ៨៨ភាគរយនៃអ្នកខ្ចីប្រាក់រស់នៅក្នុងតំបន់ជនបទក្រីក្រ។
របាយការណ៍ពិសេសមួយឆ្នាំ២០១៧ ដែលធ្វើឡើងដោយគម្រោង Mimosa សម្រាប់សមាគមមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុកម្ពុជា ដែលសិក្សាអំពីបំណុលជំពាក់មីក្រូហិរញ្ញវត្ថុច្រើនហួសហេតុនៅក្នុងបណ្តាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ បានរកឃើញថា «ទំហំនៃប្រាក់កម្ចីដែលត្រូវបានផ្តល់ដោយស្ថាប័នមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុពីឆ្នាំ២០០៤ដល់ឆ្នាំ២០១៤ បានកើនឡើង៤ដងនៃកំណើនប្រាក់ចំណូលរបស់អ្នកខ្ចីប្រាក់។ ការណ៍នេះត្រូវបានពណ៌នាថាជាគ្រោះថ្នាក់នៅកម្ពុជានិងមិនមានប្រទេសណាដូច នេះបើយោងតាមសេចក្តីរាយការណ៍របស់កាសែត ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍។
ស្ថានភាពមានការធូរស្រាលបន្តិចនៅខែ មេសា ឆ្នាំ ២០១៧ នៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលបានកំណត់អត្រាការប្រាក់ប្រចាំត្រឹមតែ១៨ភាគរយ។ ប៉ុន្តែការដាក់កម្រិតនេះធ្វើអ្នកខ្ចីប្រាក់ក្នុងបរិមាណតិចតួចមិនអាចខ្ចីបាន ដោយសារតែស្ថាប័នមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុបានរកឃើញថា កម្ចីខ្នាតតូចផ្តល់ប្រាក់ចំណេញតិចតួច ឬមិនបានផ្តល់ប្រាក់ចំណេញទាល់តែសោះ ដោយសារត្រូវចំណាយទៅលើសេវារដ្ឋបាល៕
គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា (CPP)
គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា (CPP) ត្រូវបានបង្កើតឡើងដំបូងជាបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជា នៅថ្ងៃទី ២៨ ខែ មិថុនា ឆ្នាំ ១៩៥១ ដោយប្រើប្រាស់មនោគមវិជ្ជាម៉ាក្សឡេនីនជ្រុលនិយម។ គណបក្ស CPP បានដឹកនាំកម្ពុជាចាប់តាំងពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហមបានដួលរលំនៅថ្ងៃទី៧ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៧៩។ គណបក្ស CPP បានចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិលើកដំបូងបង្អស់ដែលគាំទ្រដោយ (UNTAC) ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣ ប៉ុន្តែគណបក្សនេះបានចាញ់គណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច។ ដោយមានអន្តរាគមន៍ពីព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ គណបក្សហ្វ៊ុនស៊ីនប៉ិចនិងគណបក្ស CPP បានព្រមព្រៀងគ្នាបង្កើតជារដ្ឋាភិបាលចម្រុះមួយក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣ ហើយលោក ហ៊ុន សែន កាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទីពីរ។ លោក ហ៊ុន សែន ក្លាយជាប្រធានគណបក្ស CPP នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០១៥៕
ប្រភពព័ត៌មាន
“CPP today marks 59 years since founding,” The Cambodian Daily