شکست پروژه های تحقیقاتی؛ چین دانشمندان اش را به قطب شمال می فرستد

پس از شکست های پیهم در پروژه های عملی و تحقیقاتی در قطب شمال، بیجینگ اکنون تلاش دارد که با فرستادن دانشمندان چینی به دو پايگاه در قطب شمال، به هدف اساسی اش که حضور چین به عنوان یک کشور "نزدیک به قطب شمال" است، دست یابد.

در پالیسی چين برای قطب شمال,که در سال ۲۰۱۸میلادی منتشر شد، گفته شده که تحقیقات علمی برای "کاوش و تحقیق" قطب شمال در "اولویت و تمرکز" مشارکت چین برای امور قطب شمال قرار دارد. در این سند همچنین آمده است که این مشارکت شامل "همکاری مرتبط با قطب شمال… با همه طرف های ذیدخل… تحت ابتکار یک کمربند یک راه، برنامه توسعه زیرساخت های جهانی چین که امسال دهمین سالگرد آن است، خواهد بود.

چین در جریان یک دوره ۱۴ساله که از سال ۲۰۰۴ آغاز شد، با تایید کشورهای ناروی، آیسلند، سويدن و فنلند- پروژه های علمی و تحقیقاتی را در مناطق قطب شمال این چهار کشور راه اندازی کرد و در عین وقت تلاش کرد همین کار را در گرینلند، جزیره خودمختار دنمارک، نیز انجام بدهد.

اقتصاد یکی دیگر از اهداف سیاست چین را در قطب شمال تشکیل میدهد. برای دستیابی به این هدف، بیجینگ به دنبال همکاری با سایر کشورها برای ایجاد "جاده ابریشم قطبی" مشترک است، جاده ای که مسیر بحیرهٔ شمال در امتداد سواحل قطب شمال روسیه را به روی کشتی های چینی باز می کند و زمان حمل و نقل بین آسیای شرقی و اروپای غربی را به طور قابل ملاحظه کاهش می دهد.

اداره رییس جمهور بایدن، در سند استراتیژی ملی منطقه قطب شمال که در اکتوبر ۲۰۲۲ منتشر شد، گفته است، پروژه های علمی انجام شده توسط چین به بیجینگ کمک کرده است تا نفوذش را در قطب شمال افزایش دهد و رقابت استراتیژیک در منطقه ای "تشدید" ببخشد که امریکا از دیر زمانی در آن قدرت بزرگی بوده است.

در سند استراتیژی امریکا همچنان آمده است که چین "از این تعاملات علمی برای انجام تحقیقات به منظور کاربردهای اطلاعاتی یا نظامی در قطب شمال استفاده کرده است" امری که ایالات متحده امریکا را وادار به پاسخ دهی برای "رقابت موثر و مدیریت تنش ها" در منطقه می کند.

پس از اعلام "استراتیژی ملی منطقه قطب شمال" ایالات متحده امریکا، روزنامه دولتی گلوبل تایمز چین، به تاریخ هشتم اکتوبر ۲۰۲۲ بلافاصله با نشر مقاله ای به نقل از تحلیلگران چینی واکنش نشان داد. این روزنامه نوشت که واشنگتن در حال "سیاسی کردن" فعالیت های چین در قطب شمال است. همچنین در این مقاله تحلیلگران چینی تاکید داشتند که ایالات متحده از "رقابت فزاینده به عنوان بهانه ای برای کنترول منطقه پس از مشاهده ارزش اقتصادی و نظامی قابل ملاحظه آن- استفاده می کند."

ایالات متحده امریکا بطور علنی از استراتیژی چین برای قطب شمال انتقاد می کند، اما برعکس بیجینگ در سال های اخیر کمتر در مورد شکست پروژه های علمی و تحقیقاتی اش در قطب شمال و همچنان اقدامات نوپای خود برای احیای برخی از آنها، صحبت کرده است.

پژوهشگران قطب شمال، به صدای امریکا گفتند که بیجینگ پس از غیابت طولانی دانشمندان اش از هر دو سایت، اخیراً چندین نفر را به دو پایگاه علمی مهم در ناروی و آیسلند فرستاده است. در حالیکه هیچ نشانه ای از تلاش بیجینگ برای تجدید دو پروژه علمی دیگر در سویدن و فنلند دیده نمی شود، سازمان های ملی به صدای امریکا گفتند که چنان به نظر می رسد که فعالیت های چین یا به پایانش نزدیک شده و یا هم خاتمه یافته است.

انستیتیوت تحقیقات قطبی چین (PRIC)، در اواخر سال ۲۰۲۲، سه پروژه را در مجتمع علمی نی- آلسوند در مجمع الجزایر سوالبارد ناروی ثبت و یک ساختمان متعلق به ناروی را که از سال ۲۰۰۴ به نام ایستگاه دریای زرد مسمی است، به عنوان نخستین تاسیسات خود در قطب شمال کرایه گرفت. و در عین حال در قطب شمال نخستین ایستگاه زمینی محسوب می شود، به اجاره گرفته بود. انستیتیوت تحقیقات قطبی چین این پروژه ها را در مرکز تحقیقاتی ناروی در گذرگاه سوالبارد ثبت کرد.

گیرگوتاس، مسوول برنامه نی-آلسوند در انستیتیوت قطبی ناوری، گفت که پژوهشگران چینی در ایستگاه دریای زرد به دلیل شیوع همه گیری کووید۱۹ و وضع محدودیت های سفر بیشترغایب بوده اند. به گفتهٔ گوتاس تنها یک پژوهشگر چینی در این ایستگاه که گنجایش ده نفر را دارد، پس از سپری کردن سه ماه در مارچ ۲۰۲۲ عزیمت کرد.

اما او گفت که چهار دانشمند چینی در ماه دسمبر به سوالبارد سفر کردند و سه نفر آنان قبل از رفتن برای چند هفته در لانگ ایرباین اقامت داشتند، در حالی که قرار بود چهارمی تا ماه مارچ در ایستگاه ‘دریای زرد’ بماند تا در طول فصل سرما از وسایل و لوازم مواظبت کند.

گوتاس با اشاره به اینکه سه پژوهشگر چينی ديگر قصد داشتند در نيمه اول فبروری ديدار کوتاهی از نی-آلسوند داشته باشند، گفت:"این نمونه دیگری از بازگشت دانشمندان چینی به فعالیت های عادی شان در نی-آلسوند است."

به گفته هالدور یوهانسون، مدیر سازمان خبری قطب شمال ( Portal.org)، شش شهروند چین از جمله چهار دانشمند در اواخر ماه نومبر پس از غیابت سه ساله چینی ها، وارد رصدخانه مشترک تحقیقاتی قطب شمال چین و آیسلند (CIAO) در منطقه کارول در شمال آیسلند شدند.

یوهانسون گفت، محدودیت های سفر ناشی ازهمه گیری کووید۱۹ سبب غیابت پرسونل چینی از این رصدخانه تحقیقاتی مشترک شده است که در سال ۲۰۱۸ گشایش یافت و همزمان توسط موسسه تحقیقات قطبی چین و مرکز تحقیقات آیسلند اداره می شود. او گفت که گروه شش نفری چین ضمن "دیدار گرم" با دانشمندان و بزرگان محلی، در اوایل دسمبر دوباره به چین برگشتند.

رصدخانه مشترک تحقیقاتی قطب شمال چین و آیسلند (CIAO) دارای یک تعمیر تحقیقاتی جدید و چندین خانه روستایی برای اقامت و سایر مقاصد است. یوهانسون می گوید، در حالیکه چین هزینه کامل ساخت و ساز این ساختمان را پرداخته است، اما مالکیت هیچ چیزی را در محل ندارد و اینجا را از گروه غیر انتفاعی ایسلندی بنام ‘رصدخانه شفق قطبی’ اجاره گرفته است.

به گفته فیلیپ اوهلسون، رییس ارتباطات شرکت فضایی سویدن در مرکز فضایی اسرنگ در شمال این کشور، قراردادهایی که به سه آژانس علمی و تحقیقاتی چینی اجازه میدهد تا از چهار دیش آنتن ماهواره ای که در سال های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۶ نصب شده اند- استفاده کنند، تمدید نخواهد شد.

اوهلسون در مجموعه ای از ایمیل ها نوشته است که شرکت فضایی سویدن تمام اطلاعات دریافتی و ارسالی به ماهواره ها را توسط آنتن هایی کنترول می کند که سه پایه آن متعلق به این شرکت است- در حالی که چهارمی متعلق به چینی ها است. او در ادامه نوشته که چينی ها گاهگاهی از مرکز فضایی اسرنگ بازدید کرده اند، اما هرگز در آنجا اقامت نگزیده اند.

او گفت: "با توجه به محدودیت شرکت ما در رابطه با پیچیدگی بازار چین، شرکت فضایی سویدن در سال ۲۰۱۸ تصمیم گرفت که با هیچ یک از مشتریان چینی قرارداد جدید را عقد نکند."

اوهلسون به خاطر حفظ محرمیت محتوای قراردادها، نگفت که مدت قرارداد های موجوده چه زمانی به پایان خواهد رسید، اما خاطر نشان کرد که قراردادهای چینی تا پایان ماه جنوری در حال اجرا بودند.

جونی پولیانن، مدیر مرکز رصد فضا و زمین فنلند می گوید که در شمال آن کشور یک پروژه تحقیقاتی مشترک که در سال ۲۰۱۸ توسط اداره هواشناسی فنلند و اکادمی علوم چین راه اندازی شده بود، در سال ۲۰۲۱ بعد از ختم مدت قرارداد سه ساله آن، خاتمه یافت.

اکادمی علوم چین در سال ۲۰۱۸ اعلام کرد که یک مرکز تحقیقاتی مشترک در ناحیه سودانکیلا فنلند برای مشاهده فضای قطب شمال و به منظور اشتراک گذاری اطلاعات، ساخته خواهد شد. اما پولیاینن در ایمیلی گفت که ساخت و ساز جدید فضایی در کار نبوده و این پروژه عمدتاً شامل بازدیدهای موقت پنج پژوهشگر چینی از امکانات موجود سودانکیلا قبل از شیوع همه گیری کووید۱۹ بوده است.

پولیاینن گفت، نتیجه این پروژه آنطوری که دولت چین از طریق رسانه های دولتی آن را بازتاب داده بود، " قابل ملاحظه" نبود. او گفت: "با توجه به تغییرات در وضعیت سیاسی جهان، ما علاقهٔ زیادی به تعمیق همکاری نداشتیم و همچنان اکادمی علوم چین در مورد تمدید قرارداد با ما تماس نگرفت."

همچنان چین هیچگاه متوجه پیشنهاد سال ۲۰۱۷ خود برای ساخت یک ایستگاه زمینی جهت نصب آنتن ماهواره ای در نووک، مرکز گرینلند نشد.

چنگ شیاو، رییس پوهنتون نارمل بیجینگ، به تاریخ ۳۰ می ۲۰۱۷ مراسمی را برای راه اندازی این ایستگاه زمینی مدنظر گرفته شده در ‘نووک’ - در شهر کانگرلوسواق گرینلند برگزار کرد. در این مراسم بیش از ۱۰۰ بازدیدکننده چینی به همراه دو نماینده سازمان های غیردولتی گرینلند حضور داشتند، اما ساخت این ایستگاه هیچگاه مورد تایید حکومت های گرینلند و دنمارک قرار نگرفت.

وزارت امور خارجه چین، به ایمیل صدای امریکا در این مورد که پرسیده بود، چرا بیجینگ پژوهشگران را برای دوره های طولانی به سایت های پروژه ناروی و ایسلند نفرستاد و چرا برای تمدید پروژه های سویدن و فنلند به توافقاتی دست نیافت و چرا پروژه گرینلند هرگز تصویب نشد، پاسخ ارایه نکرد.

مارک لانتیگن، استاد مطالعات اجتماعی دانشگاه قطب شمال ناروی گفت، چین برای برخی از پروژه هایش با مخالفت داخلی مواجه شد. او گفت: "در نخست من به طرح چین برای راه اندازی یک پایگاه تحقیقاتی در گرینلند فکر می کنم که با هیاهوی بزرگ اعلام شد، اما سپس به مخالفت دنمارک برخورد."

او افزود که دنمارک به صفت عضو ناتو، در مورد هر امری که "بستر استراتیژی چین را در گرینلند هموار کند" با حساسیت برخورد می کند. لانتیگن همچنین گفت، اختلافات دپلوماتیک چین با برخی از کشور های قطب شمال اروپا، زمینه پیشرفت دیگر پروژه های علمی آن کشور را تضعیف کرده است.

لانتیگن گفت:"روابط چین با سویدن واقعاً در طول چند سال گذشته به دلیل مسایل مرتبط به حقوق بشر وخیم تر شده است و این امر بر توانایی پژوهشگران چینی در امر راه اندازی هر نوع پایگاه در خود سويدن تاثیر گذاشته است."

نینگیی لیو، استاد حقوق در دانشگاه سنگاپور گفت که انتظار دارد بیجینگ به جای پروژه های کوچکتری که با مخالفت در کشور های دیگر مواجه می شود، بر توسعه پروژه های تثبیت شده تر قطب شمال خود در ناروی و آیسلند تمرکز کند.

لیو می گوید، با ذوب شدن یخ قطب شمال به دلیل تغییرات اقلیمی، چین فرصت های جدیدی را برای کشتیرانی و توسعه نفت و گاز در منطقه می بیند.

لیو گفت: "بنابراین، تمام این فعالیت های علمی به این منظور انجام می یابد که یک قدرت بزرگ اقتصادی مانند چین از صحنه به دور نمانده باشد.از همین روست است که چین خود را به عنوان یک کشور ‘نزدیک قطب شمال’ توصیف می کند."

صدای امریکا برای معلومات در باره اقدامات ایالات متحده برای مدیریت تنش های ناشی از پروژه های علمی و تحقیقاتی چین در قطب شمال، ایمیلی را عنوانی شورای امنیت امریکا ارسال کرد، اما هیچ پاسخی دریافت نکرد.

دیوون برینن، مسوول امنیت بخش ابحار و قطب شمال در شورای امنیت امریکا، در یک نشست که در ماه اکتوبر در مرکز تحقیقاتی ویلسن در واشنگتن برگزار شده بود گفت که ایالات متحده نگران است که بهره برداری چین از منابع قطب شمال، مانند ماهیگیری و هایدروکاربن ها، ممکن است از آنچه او نظم بین المللی مبتنی بر قوانین نامید، متفاوت باشد.

اما در عین حال او ادغان کرد که امریکا می پذیرد که چين در قطب شمال در پی "منافع خاص" خود است.

او تصریح کرد:"در حالی که قبل از هر چیز، ما می خواهیم با شرکای همفکر و متحدان خود در قطب شمال کار کنیم، فضا برای همکاری با سایر کشورهای غیر قطبی برای بهبود منطقه نیز وجود دارد."