Kashi Na Daya: Hanyoyi
A cewar Kungiyar Kula Da Kaurar Bil Adama ta Duniya, kashi 90 cikin 100 na ‘yan ci-ranin Afirka dake zuwa Turai su na bi ne ta kasar Libya; kimanin kashi 10 ta kasar Misra. ‘Yan Afirka ta Yamma, akasari daga kasashen Senegal, Gambia, Ghana da kuma Najeriya, su na isa Sabha dake Libya ta hanyar Mali da Nijar, kafin su wuce zuwa Tripoliu. Wani lokaci su na tafiyar fiye da mil dubu 10 cikin sati biyu kawai, wani lokaci kuma shekaru ma.
Daga yankin Arewa maso gabashin Afirka, ‘yan ci-ranin da akasarinsu ‘yan Eritrea ko Somaliya ne su na isa can ta kasashen Ethiopia, Kenya, Uganda da kuma Sudan ta Kudu da ta Arewa.
Dukkan hanyoyin su na haduwa a kasar Libya, wadda bakin gabarta ke da tazarar mil 160 daga gabar Lampedusa, watau tsibiri mafi girma daga cikin jerin tsibiran kasar Italiya da ake kira Pelagie, wanda kuma shine gabar Turai mafi kusa.
‘Yan kasashen bakar fata na Afirka ba su kai kashi 15 cikin 100 na bakin hauren da suka kwarara zuwa Turai ba, bakin haure mafi yawa da Turai ta taba gani tun bayan yakin duniya na biyu. Kusan dukkansu sun isa Turai ta kasar Italiya. Ba kamar kasar Girka makwabciyarta da ta ga tashin gwauron zabi na yawan bakin haure a saboda yake-yake a kasashen Iraqi da Syria da Afghanistan, yawan bakaken fata na Afirka dake bi ta kasar Italiya bai canja sosai ba a cikin ‘yan shekarun nan.
Ka dannan wannan ko ka dannan hoton don ka bude rumbun hotuna.
“Ba a samu karuwar yawan bakin haure a kasar Italiya cikin wannan shekara ba,” in ji Frederico Soda, darektan ofishin kula da ayyukan kungiyar Kula da Kaurar Bil Adama a yankin tekun Bahar Rum, mai hedkwata a birnin Rome. “Adadin wadanda muka gani yayi kama da na shekarar 2014, sai dai jinsunan mutanen suka bambanta da kuma wuraren da suka fito, watau dai yanzu an samu raguwar ‘yan kasar Syria wadanda suka fara yin kaura ta hanyar kasashen yankin Balkan. An samu karuwar ‘yan Afirka ta Yamma wadanda akasarinsu, masu gujewa talauci ne su, kuma kamar ma ana mantawa da su. Amma abin ba haka yake ba ga masu gujewa tashin hankali da fitina a yankin arewa maso gabashin Afirka.”
Kashi Na Biyu: Libya
Ga bakin haure matafiya, Libya ta zamo tamkar gaba kura baya siyaki. Da farko dai ita ce ake shiga mummunan hatsari cikin hamadar Sahara domin a kai cikinta. Sannan kuma ita ce mafarin tafiya maiu cike da hatsarin gaske na tsallake tekun Bahar Rum. Kusan dukkan matafiyan da muka yi hira da su, sun ce Libya ce zango mafi muni a tafiyarsu, amma kuma ita ce harsashin wannan tafiya, inda komai ya dogara kanta. Wannan kasa, wadda a da bakaken Afirka ke kwarara cikinta domin samun ayyukan yi, ta zamo wurin fuskantar ukuba. Wani binciken da Majalisar Dinkin Duniya ta gudanar kwanan nan yayi cikakken bayani na azabtarwa, bautarwa, fyade da kuma kwacewa mutane kudade karfi da yaji da ‘yan banga, masu sumogar mutane da kuma jami’an gwamnati masu kula da gidajen wakafi na ma’aikatar harkokin cikin gida suke aikatawa.
Ka dannan wannan ko ka dannan hoton don ka bude rumbun hotuna.
Duk da cikakken bayanin da aka tattara na cin zarafi, akasarin bakin hauren ba su san irin hatsarin da suke fuskanta ba, in ji Soda na Kungiyar Kula da Kaurar Mutrane ta Duniya. “Ba su san cewa masu fasa kwabrin mutane su na kara zamowa masu azabatrwa ba.”
Kamar yadda Sama Tounkara, dan kasar Mali mai shekaru 23 da haihuwa yake fada, “Kullum sai mutum ya gudu daga nan zuwa can a cikin Tripoli.”
Kashi Na Hudu: ‘Yan Fasa-Kwabri
A kowace shekara ana samun biliyoyin daloli daga jigilar ‘yan gudun hijira, wanda hakan ke kara fadada ayyukan gungun masu manyan laifuka da ke samun riba. Sukan dai yi amfani na burin na bakin haure na zuwa turai domin sanin hanyar da suka yi na da muhimmanci ga bakin haure lamarin da suke amfani da shi domin cutar su.
Ka dannan wannan ko ka dannan hoton don ka bude rumbun hotuna.
Daga Khartoum zuwa Calais, labaran cin zarafi ne ke fitowa kuma masu kama da juna: masu fasa kori suna azabtar da bakin haure a rairayin Hamada, suna kashe tabar sigari a kansu ko hannayensu ko kuma a kirjinsu. Suna maida mutane kamar dabbobi ta hanyar saka su a cikin motocin da ke ratsa Hamada. A wasu lokuta sukan rufe su a kurkuku inda sukan nemi a biyasu kudaden diyya a Libya.
Ko a kasar Italiya, masu fasa korin jama’a su kan yi harkokinsu ne a fili. Wani dan Eritrea ya gayawa VOA cewa an gargade shi da kada ya yi rijista da jami’a yayin da ake rrike da wasu a wani gida da ke Catania har na tsawon kwanaki 10. An sake su ne bayan da aka biya dubban kudade a matsayin kudin fansa.
Wadanda suke da damar ci gaba da tafiyar sukan samu wasu haramtattun hanyoyin inda sukan sami wasu dake musu jagora har su tsallaka tekun Bahar Rum zuwa hamshakan iyayen gijin masu aikata laifukka na Albania da ke aiki a sansanonin a arewacin Faransa. A wasu lokuta akan sami wadanda basu da ko sisi sukan daukin alkawarin biya idan suka isa suka fara aiki.
A cewar Giovanni Abbate,na kungiyar IOM, ‘yan mata sukan shiga harkokin karuwanci domin biyan ubannin gidansu.
Kashi Na Biyar: A Karshe
Hare-haren ‘yan kungiyar Al shebab na daga cikin abinda ya sa Nimco Muse Ahmed ta fice daga gida. Ta na da ‘ya’ya biyu ta kuma wuce wuraren da ake yaki da kuma tsallaka teku akan wani abu mai kama da kwalekwale.
Bayan ta isa birnin Vienna, garin da ake mai kallon “Aljannar Duniya” ganin cewa Majalisar Dinkin Duniya ta saka shi a farkon jerin sunayen garuruwan da ake samun walwalar rayuwa. Anan ne ta fado daga saman wani bene dake barikin soji zuwa kasa.
“Na fita daga hayyaci na dan wani tsawon lokaci, na karya kafafuna da kashin bayana” in ji Ahmed wacce ta ba da bayanin yadda ta yi kokarin kashe kanta a wani sansani da hukumomin Austria suka kafa a Traiskirschen, wata tsohuwar makaranta da ke wajen birnin kasar.
Ta shiga halin kunci bayan da ta samu labarin cewa an ki amincewa da takardun da ta mika domin neman mafaka. A daidai lokacin da take tunanin yin watsi da lamarin sai wata satar waya da aka yi ta haddasa fada tsakanin bakin hauren Somaliya da Syria, har abin ya kaita makura.
“Na shiga halin kunci matuka bayan da naga cewa ba a amince da ni ba” in jita. “Ya kamata mutanen Afrika musamman ‘yan Somaliya su gane cewa babu wani abu a nahiyar turai, saboda haka kada ma su yi mafarkin zuwa.”
Ya kan yi wuya ya kasance darasi ga mafi yawan bakin haure daga dake tunkarar nahiyar turai, amma wani abu a labarin Ahmed ya nuna karara irin bakar wuyar da suke fuskanta.
Kamar mafi yawan ‘yan gudun hijra da yawansu ya kai miliyan daya suka isa turai a shekarar 2015 kadai, kokarin samun ingantacciyar rayuwa na nufin za ta bar iyalanta, wadanda ta karbe dan kudaden da ke hannunsu domin tunkarar rayuwa ko mutuwa akan teku, lamarin da ya sa ta tsinci kanta babu gida babu paspo babu jiha- a arewacin wata nahiya.
Ba kamar ‘yan kasar Syria da na Afghanistan da Iraqi ba, wadanda su suka mamaye mafi yawan masu isa kasar, Ahmed ta ce wadanda suka fito daga yankin Afrika yamma da sahara suna fuskantar wariya ta daban.
A duk wuraren da suka je a nahiyar, abokan tafiyarsu da suka fito daga yankin Larabawa da Afghanistan sukan mai da su saniyar ware.
Matsalar da aka samu ta satar wayar hannu ta sa mutanen a cikinj tsaka-mai wuya domin abokananmu na Afgahnistan da suke da ilimi sun yi saurin wanke kansu fiye da yawa daga cikin mutanenmu da wadanda aka daura alhakin satar wayar.
TSARI MARA TASIRI
Ga ‘yan gudun hijra irinsu Ahmed, babu wata mafita mai sauki, Yayin da kungiyar kasashen nahiyar turai mai mambobi 28 ke fama da kwararar ‘yan gudun hijra da tabarbarewar tattalin arzikin Girka da kuma jerin hare-hare, babu wata alama ta hadin kai tsakanin ‘ya’yan kungiyar wajen neman maslahar wadannan matsaloli. Wata kididdiga da aka yi kan tattalin arzikin nahiyar ta nuna karin ‘yan gudun hijra miliyan uku a shekara mai zuwa. Sannan Burtaniya, daya daga cikin manyan kasashen nahiyar, na shirin gudanar da zaben jin ra’ayin jama’a kan yunkurin ta ficewa daga kungiyar. Ana ma wannan lamarin kallon abin da ka iya girgiza nahiyar.
Shinge kewaye da tashar jirgin ruwan Calais, a Faransa kusa da unguwar bakin hauren nan da ake kira "Gandun Daji". (VOA/Nicolas Pinault)
Hukumomin nahiyar ta turai basu da takamaiman tsari na shawo kan wannan matsala, duk da cewa sun yi alkawarin rarraba masu neman mafaka dubu 160,000 da aka tantance a tsakanin kasashen kungiyar. Ya zuwa ranar 12 ga watan Disamba, an tsugunar da mutane 159. Kasar Canada ta yi maraba da wasu ‘yangudun hijra su dubu 25,000 da suka fito daga Syria a ranar 11 ga watan Disamba.
Unguwar "Gandun Daji" ta bakin haure a Calais, Faransa. (VOA/Nicolas Pinault)
Yayin da ‘yan majalisar dokokin Amurka ke shirin gudanar da muhawara ta biyu kan shirin Shugaba Barack Obama na baiwa masu nemana mafaka dubu 10,000 daga Syria matsuguni, batun shigar baki kasar ta Amurka, ya kasance babban batu a zaben dake tunkarar kasar, inda mai neman takarar shugabancin kasar daga Jam’iyyar Republican Donald Trump ya sha alwashin saka tsaurara matakan tsaro ga musulmai masu buri shiga kasar tare da maida duk wani dan kasar Syria da ya samu mafaka a karkashin shirin Obama. Duk da hobbasar da Fadar White House ta yi na shirin shigar baki kasar, kokarin baiwa wasu tafinta a filin yaki ‘yan kasar Afghanistan da Iraqi vizar shiga kasar ya ci tura.
Amma yayin da kasashen nahiyar turai a gashin kansu ke nazarin takardun masu neman mafaka, kula da ‘yan gudun hijra da ke isa Italiya da Girka ya kusan komawa hannun kungiyoyin ba da agaji da masu aikin sa kai da kananan hukumomi.
“Menene ya sa watanni bayan fuskantar wannan matsala, masu ayyukan sa kai ne kadai ke kawo gudunmuwa ga masu isa turai?” In ji Peter N. Boucket, darekta a kungiyar kare hakkin bil adama ta Human Rights Watch a wani rubutu da ya yi a kwanan nan a Girka. “Menene ya sa masu ayyukan sa kai ne kadai ke ba da magunguna a yankin Lesbos ba tare da motocin daukan marasa lafiya ba daga gwamnati ko kuma wasu ma’aikatun gwamnati?” in ji shi.
Wasu rahotanni da dama a kafofin labarai su ma sun kara amon wannan sukar lamiri, su na bayyana cewa da wuya kaga wakilan kungiyar nahiyar turai a gaba-gaba wajen taimakawa.
“Border management is primarily a responsibility of the national authorities,” a European Commission spokesperson said via email. “The European Commission and EU Agencies help and support member states and national authorities managing the situation on the ground — but they do not replace member states.”
‘Yan Sanda na sintiri kusa da tashar jirgin ruwan Calais, kusa da unguwar bakin haure ta "Gandun Daji". (VOA/Nicolas Pinault)
Sai dai a bangare guda kuma, kungiyar ta EU ta fara wani shiri na lalubo dalilan da ke sa jama’ar Afrika ke ficewa. A wani taro da aka yi a watan Nuwamban bara kan matsalar kwararar ‘yan gudun hijrar, shugabannin EU da na kungiyar kasashen Afrika sun saka hanu a wata yarjejeniyar samar da dala biliyan 1.9 domin gudanar da ayyukan mayar da ‘yan Afrika zuwa kasashensu. Kasar Malta wacce ta karbi bakuncin taron da kuma kasancewa daya daga cikin masu fama da ‘yan gudun hijrar, ta yi alkawarin ba da dala dubu 270.
Wata guda bayan haka, jami’an kungiyar ta EU sun kaddamar da wani shirin tallafin dala biliyan biyu domin dakile yawaitar kwararar ‘yan Afrika zuwa turai saboda rashin ayyukan yi da kuma taimakawa sauran kasashen da ke haifar da kwararar ‘yan gudjn hijra.
Matakan dakile kwararar ‘yan gudun hijra ta hanyar tekun Bahrarrum sun kasance a kasa tun kafin kifar da gwamnatin Gaddafi. A shekarar 2011, ministan harkokin wajen Italiya a wancan lokacin. Franco Frattini ya yi kira da a samar da wani sabon tsari a yankin.
“Ya kamata Kungiyar EU, da sauran manyan hukumomin duniya kamar su Babban Bankin Duniya da hukumar ba da lamuni ta IMF, su samar da wani shiri dai zai kula da tattalin arzikin yankin tekun Bahrurrum.” In ji Frattini a cikin wani sharhin da ya rubuta a jaridar Financial Times a 2011,yana mai nuna misali da shirin da Amurka ta yi na farfado da yammacin Turai bayan yakin duniya na biyu. “Wannan shiri ya tattaro masu fada a ji a fannin tattalin arzikin nahiyar turai da sauran ma’aikatun kudi na duniya, ta hanyar ware biliyoyin kudaden euro domin a kayata yankin da gayyato masu saka hannun jari.”
Frattini ya kuma yi kira ga jami’an nahiyar turai da su cire takunkuman da ke tsakanin kasashen da ke yankin Bahrurrum da sauran kasashe su kuma yi aiki kafada da kafada da Amurka “wacce ta ke da muhimmiyar rawar da za ta taka.” Sannan ya kwadaitar kan bukatar samar da ilimi domin inganta rayuwar matasa wanda hakan zai kawar musu da kwadayin shiga kungiyoyin ‘yan ta’adda. Haka kuma ya kira da a samar da wani tsarin musayar ilimi a bangarorin kasashen da ke gefen tekun Bahrurrum da ta hanyar horar da matsa ayyuka wanda ya ce “tsarin shi ne mafita mai inganci wajen dakile kwararar bakin haure da safararsu.”
Masu fashin baki a fannin kwararar bakin haure sun ce ba za a iya kawar da wannan matsala ba ta hanyar dakile matsalolin daga bangaren abubuwan da ke haifar da gudun hijra daga Afrika.
“Laifin nahiyar Turai anan shi ne gazawar da ta yi na zuwa kawo dauki”, Heins de Haas, wani Malami a fannin nazarin halayyar dan adam a Jami’ar Armsterdam, ya gayawa jaridar The Huffington Post. Yayin da ‘yan gudun hijrar daga yankunan da ake yake-yake da masu neman mafakar siyasa ke tunkarar turai, wadanda suke samun kariya daga Majalisar Dinkin Duniya, tattalin arzikin nahiyar turai da ke ci gaba da lale ga kowa, zai neman masu aiki cikin farashi ma rahusa amma sai dai dokokin shige da ficen da aka gindaya ba su yi hanun riga da abin da ke kasa, a cewarsa.
Ya ce “Mutane sun gane cewa yanzu babu wannan kariya da nahiyar turai ta ta kasance ta na da ita shekaru 25 da suka gabata.” Hakan kuma ya sa ake samun safarar mutane da wahalar da ‘yan gudun hijra ke fuskanta da kuma yawaitar mace-mace.
Sansanonin ‘yan cirani a unguwarsu dake Calais, a Faransa. (VOA/Nicolas Pinault)
Amma saboda akwai kyakyawar alaka tsakanin burin masu shiga nahiyar da kuma dokokin shige da ficen da hadahadar kasuwancin turai, Elizabeth Collet, darekta a wata cibiyar nazarin yin kaura a Brussels, ta ba da shawara a maida hankali kan kananan shirye-shiryen tsara ko kuma bunkasa tattalin arzikin wasu yankunan.
Ta kara da cewa “manyan tsare-tsaren ci gaba ba za su iya dakile matsalar yin kaura ba.” “sai dai akwai wasu abubuwa takamaimai da wadandan ba lallai ba ne su zamanto za su dakile tafiye-tafiye, amma kuma wadanda suke kokarin samar da dama da za ta hana mutane su jefa rayuwarsu cikin hadari inda daga karshe ba za a cimma buri ba.”
Watakila tambayar anan ita ce, shin ko kungiyar tarayyar turai ta EU ta maida hankali kan maye gurbin tsarin da Gaddafi ya samar, kananan ma’aikatu da za su samar da ayyukan yi wadanda za su baiwa mutane irinsu Nimco Muse Ahmed wata mafita da za su koma rayuwarsu ta da, ba tare da ta yi kokarin sauya wata rayuwa a nahiyar turai ba?
Ba Gudu, Ba Ja Da Baya
Sai dai samar da daidadaito na dan wani lokaci, ka iya zama maras tasiri bayan kifar da Gaddafi a Libya wacce kan iyakokinta da ke wangale ya haifar da masu adawa da kwararar bakin haure a kasashen nahiyar turai. Yayin da masu tsare-tsare suka dukufa wajen nemo bakin zaren wannan matsala, ta iya yuwuwa maslahar wannan matsala ba a birnin Brussels ta ke ba, ta iya kasancewa ta na duk inda aka tilastawa mutane ficewa daga muhallansu, wanda hakan shi ke kai mutane da dama ga bin wannan tafarki mai cike da hadari.
Peter Cobus ya taimaka da bada rahoto daga Washington, DC.
Sharhi