የሶሪያ መሪ ባሻር አል አሳድ አገዛዝ ድንገተኛ አወዳደቅ፣ 14 ዓመታት ለሚጠጋ ጊዜ የተካሄደ አመፅ እና፣ በመቶ እና ሺሕዎች የሚቆጠሩ ሰዎች የተገደሉበት፣ ከሀገሪቱ ሕዝብ ግማሽ የሚኾነው የተፈናቀሉበት እና የውጭ ኃያል ሀገራት የተሳቡበት ቁልፍ ጊዜ ድምር ውጤት ነው። ሂደቱን በቅደም ተከተል እንመልከት

 

በአሳድ ላይ የተነሳው የመጀመሪያው ተቃውሞ በፍጥነት በመላ ሀገሪቱ ተሰራጨ። የጸጥታ ኃይሎችም በጅምላ እስር እና በተኩስ ምላሽ ሰጡ።

አንዳንድ ተቃዋሚዎች ጠመንጃ አነሱ፣ሕዝባዊ ተቃውሞው ወደ ትጥቅ አመጽ ተቀይሮ ከምዕራብ ሀገራት፣ ከአረብ ሀገራት እና ከቱርክ ድጋፍ ወደሚያገኝበት ሁኔታ ሲሸጋገር ክፍለ ጦሮች መክዳት ጀመሩ።

 

የአል-ቃይዳ አዲስ የሶሪያ አጋር የሆነው “የኑስራው ግንባር” የተባለው ቡድን የመጀመሪያውን የቦምብ ጥቃት ደማስቆ ላይ አደረሰ። ይህንኑ ተከትሎ ቡድኑ ጉልበት እያገኘ ሲሄድ የብሔርተኝነት ርዕዮተ ዓለም የሚያራምዱ ቡድኖችን ማጥቃት ጀመረ።

በወቅቱ የዓለም ኃያላን መንግሥታት በጄኔቫ ተገናኝተው የፖለቲካ ሽግግር እንደሚያስፈልግ ቢስማሙም፣ በምን መልኩ ተግባራዊ መሆን እንዳለበት ሊስማሙ ባለመቻላቸው በቀጣዮቹ ዓመታት የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ድጋፍ የተካሄዱ የሰላም ጥረቶችን ሲያከሽፍ ቆየ።

አማፂያኑ በምድር ጦር በተካሄዱ ጦርነቶች ድል ማግኘት በመጀመራቸው አሳድ የአየር ኃይላቸውን በተቃዋሚ በተያዙ አካባቢዎች ላይ አዘመቱ። ጦርነቱ በሁለቱም ወገኖች ላይ የሚያደርሰው እልቂትም እያየለ ሄደ።

 

ሊባኖስ የሚገኘው ሂዝቦላህ፣ የታጣቂዎቹን ኃይል በማዳከም አሳድ ኩሳይር ከተማ ላይ ድል እንዲቀዳጁ ረዳ። በዚህም የአማጽያኑ ግሥጋሴ ተገታ፡፡ በኢራን የሚደገፈው ይህ ቡድን ያለው ሚና እየጎለበተ መሄዱን አሳየ።

ዋሽንግተን በወቅቱ የኬሚካል ጦር መሣሪያዎች ጥቅም ላይ ማዋል “ቀይ መስመር” መጣስ ነው ስትል ዐውጃ የነበረ ሲሆን፣ በደማስቆ አቅራቢያ በአማፅያኑ ቁጥጥር ስር ትገኝ በነበረችው ምስራቅ ጉታ ላይ በደረሰ የጋዝ ጥቃት በርካታ ሲቪሎች ተገደሉ፡፡ ሆኖም ዩናይትድ ስቴትስ ወታደራዊ ምላሽ አልሰጠችም።

 

እ.አ.አ ነሐሴ 29፣ 2013 ዓ/ም የተባበሩት መንግስታት ድርጅት የኬሚካል የጦር መሣሪያዎች አዋቂ ባለሞያ ፊታቸውን በጋዝ መከላከያ ጭንብል ሸፍነው የኬሚካል የጦር መሣሪያ ጥቃት ተፈጸሞበታል የተባለውንና ከደማስቆ ወጣ ብሎ የሚገኘውን ዛማልካ የተባለ ሥፍራ ሲጎበኙ። እስላማዊ መንግሥት በድንገት በሰሜን ምሥራቅ የሚገኘውን ራቃንና በሶሪያ እና ኢራቅ ግዛት ውስጥ ሰፋት ያላቸው ቦታዎችን ያዘ።

በጥንታዊቷ ሖምዝ ከተማ የሚገኙ አማፂያንም እጃቸውን በመስጠት ከከተማው ለመውጣት መስማማታቸው በትልቅ ከተማ ውስጥ የነበራቸውን የበላይነት ያጡበት የመጀመሪያ ሽንፈታቸው ሆነ። ወደፊት “ይዞታዎቻቸውን ለቆ የመውጣት” ስምምነቶች እንደሚቀጥሉ አመላካች ነበር።

ዋሽንግተን በበኩሏ ፀረ-እስላማዊ መንግሥት ጥምረት በመገንባት የአየር ድብደባ ማካሄድ ጀመረች። ይህ ሁኔታ የኩርድ ኃይሎች የበላይነት እንዲያገኙ ቢረዳም የአሜሪካ አጋር ከሆነችው ቱርክ ጋር ግን ግጭት ፈጠረ።

 

አማፂያኑ ከውጪ የሚያገኙት ትብብር እና የተሻለ የጦር መሣሪያ በምድር ውጊያ የበላይነት ለማግኘት ስለረዳቸው በሰሜን ምዕራብ የምትገኘውን ኢድሊብ ከተማ ለመቆጣጠር ቢችሉም፣ በትግሉ ውስጥ ትልቅ ሚና የነበራቸው እስላማዊ ታጣቂዎች ነበሩ። ሆኖም ሩሲያ የአሳድን ወገን በመደገፍ ጦርነቱን በመቀላቀሏ በቀጣዮቹ ዓመታት አማፂያኑ የነበራቸውን የበላይነት አጡ።

 

የኩርድ ኃይሎች ድንበር ላይ የነበራቸው ግሥጋሤ ያሰጋት ቱርክ በበኩሏ ከአማፂያኑ ጋራ በመኾን ወረራ ጀመረች። ይህም በቱርክ ቁጥጥር ሥር የሚገኝ አዲስ ቀጣና ፈጠረ።

አሌፖ ውስጥ የነበሩ አማፂያን በሶሪያ ጦር እና አጋሮቹ መሸነፋቸው አሳድ በጦርነቱ ውስጥ ያገኙት ‘ትልቅ ድል’ ተደርጎ ተቆጥሮ ነበር።

የኑስራ ግንባርም ከአል-ቃኢዳ ተገንጥሎ ራሱን ለዘብ ባለ ቁመና በማቅረብ የተለያዩ ስያሜዎችን ሲጠቀም ከቆየ በኋላ በመጨረሻ ሀያት ጣሂር አል-ሻም በሚል ስያሜ መጠራት ጀመረ።

 

እስራኤል፣ እየተጠናከረ የሄደውን የኢራን እና የአጋሮቿን ኃይል ለማዳከም፣ ሶሪያ በሚገኘው ሂዝቦላህ ላይ የአየር ድብደባ ማካሄዷን አመነች።

በዩናይትድ ስቴትስ የሚደገፈው በኩርዶች የሚመራው ጦርም ራቃ ላይ እስላማዊ መንግሥትን አሸነፈ። ይህ ጥቃት በሶሪያ ጦር ከሚመራው ጥቃት ጋር ተደምሮ እስላማዊ መንግሥትን ከመላ ሀገሪቱ ለማስወጣት ቻለ።

 

የሶሪያ ጦር ምሥራቃዊዋን ከተማ ጉታን መልሶ ያዘ። ወዲያውኑም ማዕከላዊ ሶሪያ ውስጥ በሌሎች በአማፂያን ቁጥጥር ሥር የነበሩ ግዛቶችን እና በስተደቡብ በአማፂያኑ ጠንካራ ይዞታ ሥር የነበረችውን ደራዓ ከተማንም ተቆጣጠረ።

 

እስላማዊ መንግሥት በሶሪያ የነበረውን የመጨረሻ ይዞታ አጣ። ሆኖም ዩናይትድ ስቴትስ በኩርዶች አጋሮቿ ላይ የሚደርሰውን ጥቃት ለመከላከል ጥቂት ወታደሮቿን በሶሪያ ለማቆየት ወሰነች።

 

ሩሲያ የሶሪያ መንግሥት ለሚያካሂደው ጥቃት ድጋፍ ብትሰጥም አብዛኛውን የጦር ግንባር ከምትቆጣጠረው ቱርክ ጋር የተኩስ አቁም ስምምነት በማድረግ ተጠናቀቀ። በዚህ ወቅት አሳድ አብዛኛውን ግዛት እና ዋና ዋና ከተሞች በመቆጣጠራቸው አገዛዙ ሥር የሰደደ መሰለ። አማፂያኑ ሰሜን ምዕራብ አካባቢዎችን ብቻ ሲይዙ፣ በቱርክ የሚደገፈው ኃይል የድንበር አካባቢን፣ በኩርድ የሚመሩት ኃይሎች ደግሞ ሰሜን ምሥራቁን አካባቢ ተቆጣጠሩ።

 

እ.አ.አ ጥቅምት ሰባት ሐማስ በእስራኤል ላይ ያደረሰው ጥቃት በእስራኤል እና በሂዝቦላ መካከል ሊባኖስ ውስጥ ጦርነት ቀሰቀሰ። በዚህ ምክንያት ቡድኑ በሶሪያ የነበረው ይዞታ በመመናመኑ በአሳድ ላይ ከፍተኛ መዳከም አስከተለ።

 

ይህን ጊዜ አማፂያኑ በአሌፖ ላይ አዲስ ጥቃት ከፈቱ። የአሳድ አጋሮች ትኩረት በሌሎች ጉዳዮች በተጠመደበት ወቅት የአሳድ ጦር በፍጥነት ተንኮታኮተ። አሌፖ በተያዘች በስምንተኛው ቀን አማፂያኑ አብዛኞቹን ዋና ከተሞች በመቆጣጠር ደማስቆ በመግባታቸው አሳድ ከሥልጣን ተወገዱ።