افول به جهاد

راشد تورال به دلیل انتشار تصاویر مسحور کننده اش از آسمان شب ترکیه، طرفداران بسیاری را در شبکه های اجتماعی گرد خود آورده است. برخی از عکس هایش را، از جمله تصویری از خوشه پروین که گردنبد درخشان کهکشان راه شیری در پس زمینه آن دیده می شود، در تارنمای سایت نشنال جیوگرافی، به اشتراک می گذاشت. او در دوره ای تخصصی مرتبط با فیزیک نجومی را در فنلاند پذیرفته شد. او که جوانی زیرک، خوش رو، ماجراجو و اهل گشت و گذار بود به نظر می رسید که خود را برای ایفای حرفه ای تخصصی در زمینه مطالعه آسمانها آماده کرده است.

اما ظاهرا تورال به هدفی فراتر از این می اندیشید. او که در خانواده ای محافظه کار رشد یافته بود در دوران تحصیلش در کالج، جذب تارنماهای مربوط به گروههای جهادی شد. تورال تفسیری افراط گرایانه و رادیکال را از اسلام پذیرفت. در اوایل 2015 از آغوش خانواده و زندگی راحت گریخت تا به پیکارجویان جهادی دولت اسلامی یا داعش در سوریه بپیوندد.

در أواخر ماه اوت، تورال هنگامی که تنها 27 سال داشت در نبرد به همراه پیکارجویان دولت اسلامی در مقابل نیروهای کرد کشته شد.

هزاران جوان مسلمان که جذب تبلیغات و ایدئولوژی داعش شده اند، زحمت سفر را به جان خریده تا برای خلیفه خودخوانده تروریست ها در عراق و سوریه مبارزه کنند. بسیاری از آنها، همانند تورال، آسایش و آمایش زندگی خود را بر سر این سودا رها کرده اند. داستان او اما برجسته است، چرا که او روند یک دهه دگرگونی تدریجی خود را در قالب حجم متنابهی از تصاویر و دست نوشته ها ثبت و ضبط کرده و به جا گذاشته است.

میراث به جا مانده از تورال در این سالها شامل تصاویری از خود او، عکس هایی از گربه ای بازیگوش و شکار صحنه هایی از کیهان، ژرف نگاره هایی از دنیای اعتقاداتش، و نطق های تند علیه ناباوران است. او در نامه ای مفصل و مشروح که سال گذشته منتشر کرد سرگذشت روزانه خود در دولت اسلامی را به صورت روزنگاشت عرضه کرده است: بیحوصلگی از وظایف محوله، تمرین نظامی و پناه گرفتن در زمان حملات هوایی. او [در این روزنگاشت] به طرزی کورکورانه از وحشیانه ترین اقدامات دولت اسلامی داعش از جمله سربریدن مردم و برده داری جنسی از زنان دفاع کرده است.
تورال در حساب کاربری فیس بوک خود با بازخوانی حدیثی نبوی نوشته است: هر آنکس که بمیرد بدون آنکه جهاد کند یا اینکه در اندیشه جهاد باشد به مرگی منافقانه درگذشته است. جریان اصلی دانشوران اسلامی همانند محمد عبدالفاضل ترور و حمله به غیرنظامیان غیر مسلح را نکوهش می کنند و بر این نظر همداستانند که پیکار جویان افراطی ایمان را به بیراه برده اند و معنی واژه جهاد را مصادره به مطلوب کرده اند.
چه عاملی باعث شد تا تورال مسیر تندروی را برگزیند و پایانی خشن داشته باشد؟ گروهی از روزنامه نگاران صدای آمریکا به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش، مطالب منتشر شده توسط تورال در شبکه های اجتماعی و نامه 14 صفحه ای او را که در روزهای نخست حضورش در سوریه نگاشته است را پس از ترجمه از زبان ترکی استانبولی بررسی کرده اند. این گروه همچنین با گروهی از دوستان و بستگان این مرد جوان و دیگر منابع موجود مصاحبه کرده اند و در خلال این مصاحبه ها گفتگویی کوتاه با پدر وی نیز ترتیب داده اند.
جهاد مقصد ابتدایی مسیری که تورال در آن گام نهاد نبود. طبع شوخ او، هوشمندی و کنجکاوی اش عواملی بودند که پیش بینی چنین مسیری در مورد او را دور از ذهن می نمود. زندگی و مرگ او نمونه مطالعاتی غم انگیزی است از درخشش دروغین ایدئولوژی داعش در میان نسل گم گشته جوانان مسلمان توهم زده.

"نبوغ" سرکش

در اواخر ۲۰۰۷، تورال در دانشگاه فنی خاورمیانه METU، که به هاروارد ترکیه مشهور است، در رشته فیزیک ثبت نام کرد. به گفتۀ نیهات چیلیک، همکلاسی تورال که یکی از چند نفری است که اصالت نوشته‌ها و پست‌های فیسبوکی وی را تایید کرده است، فضای سکولار دانشگاه فنی تفاوت زیادی با فضای زندگی خانوادگی راشد تورال داشت.

چیلیک می گوید: "در طول روز او در یک محیط لیبرال بسر می برد. اما شباهنگام را با خانوادۀ مذهبی و محافظه کار خود سپری می‌کرد. در هم آمیختن این دو رویه ناهمگون در یک دیگ ناممکن است."

تورال به خاطر علاقمندی اش به نجوم و عکاسی و گاهی هم شوخی‌های نا متعارفش، در دانشگاه METU شهره بود. یکی از استادان این دانشگاه که به دلایل امنیتی نخواست نامش ذکرشود می گوید: "تورال یک "نابغه" بود. پرسش‌های بسیار خوبی مطرح می کرد.اما به گفتۀ وی تورال "عالیترین دانشجو نبود چرا که انضباط نداشت و در بسیاری از کلاسها غیبت می کرد."

تورال در انجمن نجوم دانشگاه ثبت نام کرد و با سرپرست آن، اوتکو بوراتاچ، دوست شد. هر دو با هم به سفرهای علمی می رفتند و آسمان شب را مطالعه می‌کردند. بوراتاچ به صدای امریکا گفت که آنان در زمینه برگزاری رویداد سالانۀ رصد ستارگان مرکز ملی نظارت فضایی توبیتک همکاری می‌کردند.

تورال در سال ۲۰۱۰ آغاز به انتشار عکس‌های نجومی خود در صفحۀ اعضای نشنل جئوگرافیک کرد و در رقابت ۲۰۱۲ اقتباس از تصاویر تلسکوپ فضایی هابل توسط مرکز ملی مطالعات فضایی ایالات متحده (ناسا) شرکت کرد. در شبکه های اجتماعی او نام "گربه هسته‌ای" را برگزید که انتشارتصاویر متعدد از گربه سانان در این صفحه، از این علاقمندی تورال حکایت دارد.

گمراه کردن و سپس پرواز

تورال به نزد خانواده اش در آنکارا برگشت و از آن به مثابۀ ایستگاهی برای پیوستن به جهاد استفاده کرد. وی به والدین خود گفت که قراراست شب دهم ژانویه 2015 را با دوستانش از دانشگاه METU سپری کند. اما به جای رفتن به دیداردوستانش، او با یک کوله پشتی سبک راهی سوریه شد.

تورال بعد ها نوشت : "هنگام ترک، به خداوند توکل کردم و راهی شدم."

تورال در کنار جاده ایستاد و سوار اولین مینی بوس گذری شد. به مجرد سوار شدن به مینی بوس، متوجه شد که دوربینش را جا گذاشته است. دوربینی که آنرا در همه جا با خود همراه داشت و با آن از آسمانها، آنچه در پیرامونش می دید و حتی از دگردیسی خودش تصویر برداری کرده بود. اما در نهایت تصمیم گرفت که این رخداد را جدی نگیرد و از کنارش به آسانی بگذرد.

برادری و کلافگی

چند روز بعد، تورال به خانۀ دیگری منتقل شد که در و دیوارش از اصابت گلوله زخمی بود. او در مورد این خانه نوشت: "ممکن است این خانه مصادره ای (غنیمت جنگی) باشد." در این خانه او با بیست نفر دیگر که براساس مشاهدات تورال پیشینه های مختلف داشتند و همه شان مشتاق به پشتیبانی از داعش، همخانه شد. یکی از این افراد در آلمان ورزشکار حرفه ای رشته کیک بوکسینگ بود. آن دیگری مهندس مکانیک از بنگلادش بود. یکی دیگر به محض آزادی از زندان فرانسه رهسپار آنجا شده بود و دیگری ۱۵ هزار دلار هزینه کرده بود تا از چین به آنجا برسد.

چند روز دیگر، تورال و هشت تن دیگر توسط یک مینی بوس رهسپار رقه، پایتخت خود خواند داعش، شدند. تورال در تشریح خداحافظی این گروه با هم اتاقی های سابقشان نوشته است: "به امید دیدار در بهشت" بیان می شد. عبارتی خوش یمن در هنگام بدرقه.

تورال شهر رقه در سوریه را در مدت زمانی که بی صبرانه منتظر دریافت آموزه های شرعی و دوره های آمادگی جسمانی بود، سیاحت کرد. دریافت آموزه های دینی و آمادگی جسمانی از پیش شرط های نیروهای داعش قبل از ورود به جبهه ها است. تورال نوشته است که "شهر رقه بزرگ و پرازدحام بود...مردم به روال معمول به زندگی شان ادامه می دهند". تورال در این نامه همچنین نوشته است که داعش استعمال دخانیات را در همه جا ممنوع کرده است و به نظر وی "این زیبا ترین جنبه داعش است." بااین حال وی از دود خروجی ناشی از احتراق دیزل (مازوت) در موتورسیکلت ها (!) و بخاری ها شکایت کرده است.

تورال دو هفته را در رقه سپری کرد و درکنار دیگر اتباع خارجی تازه پیوسته به داعش، در یک خانه سرد که آب نداشت به سر برد. تخم مرغ، تنها خوراکی موجود در این خانه بود. تورال به گلو درد مبتلا شد اما این در قیاس با حملات خوفناک هوایی که شب و روز در و پنجره این خانه را می لرزاند، ناچیز بود. "انگار که بادی سهمگین می وزد..."

تورال نوشته است: "هر لحظه گمانمان این بود که بمبی بر سرمان می افتد."

آمادگی برای جنگ

در خلال چند ماه، تورال به چندین خانه منتقل شد که شامل خانه ای در نزدیکی رقه و بعد حمص بود. وی از وضیعت زندگی در این خانۀ سرد، مملو از آدم و کثیف، اظهار نارضایتی کرده است. تورال در نامه‌ای نوشته است که "در یک اتاق سی نفر یکجا می خوابیدند و هر روز افراد بیشتری به آنها اضافه می‌شد."

در یک مقطع، محلی که وی در آن به سر می برد، بسیار ابتدایی بود: "یک غار واقعی بود. اما داعش این غار را با تشک های اسفنجی، ماشین لباسشویی و یک موتوربرق تجیهز کرده بود." تورال نوشته است که در این غار، اقلامی نیز موجود بود که غنیمت جنگی بودند، پتوهایی با نشان سازمان ملل متحد که احتمالا برای پناهجویان تدارک دیده شود بود.

نخستین روز آموزش آمادگی جسمانی تورال در این غار انجام شد. تازه پیوستگان تمریناتی از جمله پرش پروانه و سینه خیز در میان گل و لای انجام می دادند. تورال در نامه اش نوشته است که نمی خواسته با کت وشلواری که از فنلاند خریده بود به گل و لای بخزد اما او مجبور به این کار بود. او به افرادی که قصد دارند در آینده به داعش بپیوندد توصیه کرده بود تا با خود لباس نظامی استتاری همراه بیاورند.

یکی از همخانه هایش در این غار، مهندسی بریتانیایی بود که با پسرش آمده بود. تورال نوشته است "آنان در مورد نجوم چیزهایی می دانستند و پیش از آن که آنها از من پرسشی کنند، بی مقدمه به توضیح در مورد آسمانها و کهکشانها پرداختم." گرچه غاری که تورال در آن به سر می برد، از الکتریسیته برخوردار بود، اما اکثر قسمت های شهر، فاقد برق بود. آلودگی نوری درخشش ستاره ها را تحت الشعاع قرار نمی داد.

" به صراحت می توانم بگویم که آسمان تقریباً در جای جای دولت اسلامی، صاف و عاری از آلودگی است".

دفاع از بربریت

تورال در نامه اش آورده است که "پس از یک جنگ شبانه، او و همرزمانش با "پیروزی" به پایگاه بازگشتند. آنان دو تانک، یک کامیون سبک، چند ار پی جی و سه سر بریده را به غنیمت گرفتند."

کمی بعدتر تورال در پیام هایی که به بوراتاچ، دوست اخترشناسش، از طریق فیسبوک ارسال می کرد از سر بریدن افراد توسط داعش دفاع کرد. بوراتاچ از تورال پرسیده بود که "چرا با گروهی که مردم بی گناه را می کشد و سر مردم را می برد همداستان شده است؟ این عین دیوانگی است."

در پاسخ به این سوال، تورال نوشت که این مجازات حامیان رژیم اسد است. حامیانی که به گفتۀ وی "شمار زیادی از غیرنظامیان بی گناه را کشته اند و از پذیرش سلطه اسلام استنکاف می ورزند و "نوکرامریکا شده اند". تورال در منطقی مشابه، از جهادی هایی که زنان اقلیت مذهبی ایزدی را به مثابه بردگان جنسی ربوده اند نیز دفاع کرده است.

تورال به بوراتاچ گفته است که سر بریدن هدفی راهبردی را تامین می کند و تاکید کرده است که "این کار حربه ای تلویزیونی است تا دشمان بترسند. وقتی آنان چنین صحنه ای را می بینند از ما خوف می کنند و می گریزند."

عروس جهادی

در اوایل ماه آوریل (آپریل) ۲۰۱۵، تورال در جریان در گیری با جنگجویانی کُرد در نزدیک شهرک تل ابیض، زخمی شد و به رقه برگشت تا مداوا شود.

ماه بعد، راشد با عایشه زورا [زهرا] الترکی، یکی ازپشتیبانان داعش که او نیز از ترکیه است، ازدواج کرد.

او پیشتر در یک پست فیسبوکی نوشته بود که پیکارجویان مجرد ماهیانه صد دلار حقوق می گیرند و همراه با شش پیکارجوی دیگر در یک خانه مشترک زندگی می کنند. تورال نوشته است که "پیکارجویان خارجی چهار ماه وقت دارند تا ازدواج کنند. دولت اسلامی علاوه بر ارائه کمک مالی برای همسران و کودکان، برای آنان مسکن نیزفراهم می کند."

بعد از ازدواج، تورال به طور چشمگیری فعالیت خود در رسانه های اجتماعی را کاهش داد. در این مقطع، بوراتاچ در فیسبوک به تورال پیام داد و دلیل سکوت وی را جویا شد. وی امیدواربود بتواند او را متقاعد به بازگشت به ترکیه کند.
بوراتاچ به صدای آمریکا گفت :"او پاسخ داد چون ازدواج کرده فعالیتش در رسانه های اجتماعی کم شده است چرا که همسرش حسادت می کند." او افزود: "نفهمیدم جدی بود یا شوخی می کرد."

اگرچه نوشته های فیسبوکی و تویتری تورال به شدت کاهش یافت، اما همان تعداد کم، نشان می دهد که آرمانخواهی و کمال طلبی او سیری صعودی یافته و خللی در گرایش او به جهاد گرایی وارد نشده است. او نسبت به انجام حملات هوایی توسط حکومت سوریه، روسیه و ائتلاف به رهبری ایالات متحده و کشتار غیرنظامیان واکنش مخالف نشان می دهد. او مشتاقانه خواهان تطبیق همه چیز براساس شریعت، "از خوردن تا قضای حاجت"، است.

او از عرب های سوری که نمی توانستند قرآن را به درستی قرائت کنند و یا اینکه به صورت صحیح خوش و بش گویی اسلامی را ادا کنند در فیسبوک انتقاد می کرد. تورال نوشته است: "زمانیکه به شهروندان عادی رقه می گویم سلام علیکم، با سلام-سلام پاسخ مرا می دهند. واقعاً از این رفتار کراهت دارم."

"به امید دیدارت در آن دنیا"

آخرین پست فیسبوکی تورال در تاریخ ۳۱ اوت، درست یک ماه پیش از مرگ وی، منتشر شده است.

"اگر مدت زیادی در اینجا ننوشتم، بدانید که عمرم در این دنیا به پایان رسیده است و به آن دنیا عزیمت کرده ام. برایم دعا کنید که الله مرا به عنوان شهید بپذیرد. این پیام به گونۀ خودکار برنامه ریزی شده است. به امید دیدارتان در آن دنیا."

صفحۀ فیسبوک تورال همچنان فعال است، اما حساب وی در توئیتر اخیراً مسدود شده است. توئیتر در بیانیه ای به پرسش صدای آمریکا گفته است که از"أواسط سال ۲۰۱۵ تا کنون ۳۶۰ هزار حساب توئیتر را به خاطر تهدید یا ترویج اقدامات تروریستی یا به دلیل پیوند با داعش مسدود کرده است."

صالح دوگان، پژوهشگر ترک تبار علوم سیاسی، روابط بین الملل و امنیت در دانشگاه کیل بریتانیا برآورد می کند که تا کنون هزاران شهروند ترکیه به داعش پیوسته اند. با اینحال، به گفتۀ این پژوهشگر اگرچه انگیزۀ پیوستن جوانان ترک به داعش متفاوت است اما "شمار زیادی از آنان به خاطر سنگدلی رواشده از سوی رژیم دمشق بر مردم سوریه" به این اقدام دست زده اند. برخی شاید به خاطر اینکه در خانواده هایی محافظه کار(مذهبی) بزرگ شده اند، به اندیشه جهادی گرایش نشان می دهند و عده ای دیگرهم فکر می کنند که مورد بی مهری قرار گرفته یا درموردشان بی عدالتی روا شده است. بعضی از موقعیت پایین فعلی شان ناراضی اند و تعدادی هم به خاطر فقر و در سودای مواهب مالی به این گروه گرویده اند.

دوگان گفت: "تماشای مردمانی که در این مسیر گام بر میدارند هولناک است. فکر کنم که هدف غایی، همان پرکردن خلا یا گمگشته ای در دنیای درونی و عاطفی افراد است."

کندوکاو در مورد تورال هنوز هم باعث رنجش بوراتاچ، رفیق اخترشناس او می شود.

یک بار آن دو در آسمان شب یک نور روشن ناشناخته را دیده بودند که بوراتاچ گمانه زده بود شاید متعلق به شیء ناشناس پرنده UFO باشد. راشد با طمانینه به نظریه او گوش فرا داد و کمی در مورد آن تحقیق کرد. بوراتاچ می گوید: "او سپس گفت: نه کله پوک...آن یک ماهواره است. او به من آموخت که هیچگاه بدون تحقیق نتیجه گیری نکنم."

بوراتاچ همچنان متعجب است که چگونه تورال با این درایت، فریب تبلیغات داعش را خورد و گمراه ستمکاری آنان شده است؟

بوراتاچ می گوید که هنوز هم این سوال برایش حل نشده است که چگونه تورال بذله گو که هیچ چیز را جدی نمی‌گرفت، به داعش پیوست و همین شخص سربریدن افراد توسط داعش را توجیه می کرد.

چیلیک، هم کلاسی پیشین تورال در دانشگاه فنی METU بر این باور است که تورال نتوانست پل میان دو جهان متقاطع پیش رویش را پیدا کند. چیلیک گفت: "فکر می کنم که او بسیار سرگشته و ذهنش دستخوش افکار گوناگون شده بود، از یکسو مذهب و از سوی دیگر دانش، ذهنش را مشوش کرده بودند."

چیلیک گفت: "فکر کنم که دنیای درون او بسیار تیره و تار بود. من حتی پیش از اینکه او به داعش بگرود، چنین احساسی را داشتم."

این گزارش را اوزی بولوت، قاسیم جندیمیر و ریکار حسین از "میز رصد افراط گرایی" صدای آمریکا در واشنگتن دی سی به همکاری ایلدیز یزیچی‌اوغلو از آنکارای ترکیه تهیه کرده اند. کارول گینسبرگ این گزارش را بازنویسی کرده است. تصاویر مندرج از حساب فیسبوک و توئیتر راشد تورال اقتباس شده است مگر اینکه زیرنویس متفاوتی ارائه شده باشد.