کشانده شدن به جهاد

رشید تورال به خاطر نشر عکس‌های محسور کنندۀ آسمان ترکیه در شب، علاقمندان زیادی در شبکه‌های اجتماعی پیدا کرد. او تصاویری - چون درخت کاج در مقابل درخشش راه شیری - را در وبسایت نشنل جیوگرافیک شریک ساخت. تورال شامل برنامۀ ماستری در بخش فزیک کیهانی در یک پوهنتون معتبر فنلند شد. ذکاوت، جذابیت، ماجراجویی و معاشرت خوب، رشید را مستعد رشتۀ مطالعات کیهانی ساخته بود.

اما تورال از ته دل چیز دیگری می‌خواست. به عنوان مسلمان متدینی که در یک خانوادۀ محافظه کار بزرگ شده بود، در زمان تحصیل، رشید به وبسایت‌های جهادی‌ها کشانده شد و تفسیر افراطی آنان را از اسلام در دل نشاند. در اوایل ۲۰۱۵، رشید از خانواده و زنده‌گی راحت اش گسست و به صفوف جنگجویان گروه دولت اسلامی پیوست که در سوریه می‌جنگیدند.

در اگست سال گذشته، زمانیکه تورال در جنگ بر ضد نیروهای کردی کشته شد، ۲۷ سال عمر داشت.

هزاران جوان مسلمان، که فریفتۀ اندیشه و شایعه پراگنی داعش شده اند، برای پیوستن و جنگیدن برای خلافت خود خواندۀ دهشت افگنان آن گروه به عراق و سوریه رفته اند. مانند تورال، شمار زیادی از این جوانان زنده‌گی امن و مرفه را ترک کرده اند. با اینحال، داستان تورال جداگانه است، زیرا نوشته‌ها و عکس‌هایی که او از خود برجا گذاشته است، نشان می‌دهد که در بیش از یک دهه دستخوش چنین تحولی شده است.

در جریان چند سال، آنچه از تورال به‌جا مانده تصاویر خودش، صحنه‌هایی از آسمان؛ نوشته‌هایی پیرامون فضای بیرونی و دین اسلام؛ و نطق‌های آتشین بر ضد غیرمسلمانان است. در نامۀ مشرحی که سال گذشته در انترنت نشر شد، تورال تجارب روزمرۀ خود را با داعش شرح داده است: از دقیت و دلتنگی گرفته تا آموزش‌های فرساینده و پنهان شدن از حملات هوایی. او سالوسانه از اکثر کردارهای وحشیانۀ گروه دولت اسلامی به شمول سربریدن مردم و اسارت زنان برای برده‌گی جنسی دفاع کرده است.

تورال در فیسبوک با اشاره به حدیث پیامبر اسلام نوشته بود "کسیکه بدون جنگیدن در جهاد یا اندیشیدن در مورد جهاد می‌میرد، منافق از دنیا می‌رود". علمای میانه رو اسلامی مانند محمد عبدالفاضل استدلال می‌کند که تندروان افراطگرا عقیده و مفوم جهاد را تحریف کرده اند و به گفتۀ وی دین اسلام در واقع دهشت افگنی و حمله بر افراد ملکی غیر محارب را محکوم می‌کند.

چی سبب شد که تورال در مسیر افراطگرایی گام نهاد و زنده‌گی اش چنین پایان خشونتبار داشت؟ گروهی از خبرنگاران صدای امریکا با بررسی پست‌های فیسبوک تورال و نامۀ ۱۴ صفحه‌ای او در نخستین روزهایش در سوریه و برگردان همۀ آن از زبان ترکی، در پی یافتن پاسخ این پرسش بر آمدند. این تیم همچنان به اضافۀ صحبت مختصر با پدر تورال، برخی از دوستان و بسته‌گان او را مصاحبه کرد.

جهاد مسیری نبود که تورال در آن از آغاز پا گذاشته بود و نه هم خصلت، کنجکاوی و ذکاوت او از چنین چیزی پیشگویی می‌کرد. زندگی و مرگ او یک مورد اندوه‌بار از افتخار دروغین اندیشۀ داعش برای نسل گم شدۀ از جوانان مسلمان است که در دام این توهمات می‌افتند.

"نبوغ" سرکش

در اواخر ۲۰۰۷، تورال در پوهنتون تخنیکی شرق میانه – که به نام هاروارد ترکیه مشهور است – برای آموزش فزیک شامل شد. به گفتۀ نیهات چیلیک، هم صنفی پیشین تورال که صحت نوشته‌ها و پست‌های فیسبوکی وی را تایید کرده است، محوطۀ آزاد پوهنتون تفاوت زیادی با شکل زنده‌گی خانواده‌گی رشید تورال داشت.

چیلیک گفت "در جریان روز او در یک فضای لبرال به درس می‌رفت. اما شب را با خانوادۀ مذهبی و محافظه کار خود سپری می‌کرد. ممکن نیست که این دو رویکرد متفاوت را، همزمان در زنده‌گی در هم آمیخت."

در پوهنتون تخنیکی شرق میانه، تورال به خاطر علاقمندی اش به نجوم و عکاسی – و گاهی هم شوخی‌هایش مشهور شد. یکی از استادان این پوهنتون که به دلایل امنیتی نخواست نامش گرفته شود تورال را به خاطر "پرسش‌های بسیار خوب اش" یک "نابغه" می‌خواند. اما به گفتۀ وی تورال "عالیترین محصل نبود، زیرا او فاقد انضباط بود و در بسیار صنف‌ها غیرحاضری می‌کرد."

تورال در کلپ نجوم پوهنتون ثبت نام کرد و با رهبر آن، اوتکو بوراتاچ، دوست شد. هر دو با هم سفرهای علمی داشتند و آسمان شب را مطالعه می‌کردند. بوراتاچ به صدای امریکا گفت که آنان با رویدادهای سالانۀ نجومی مرکز ملی نظارت فضایی توبیتک همکاری می‌کردند.

تورال در سال ۲۰۱۰ عکس‌های نجومی خود را با صفحۀ اعضای نشنل جیوگرافیک شریک ساخت و در رقابت ۲۰۱۲ مرکز ملی مطالعات فضایی ایالات متحده یا ناسا از تصاویر تلسکوپ فضایی هبل شرکت کرد. در شبکه های اجتماعی او نام "پشک هسته‌ای" را اختیار کرده بود که عکس‌های گربه در این صفحه، علاقمندی تورال را به پشک نشان می‌داد.

حرکت فریب آمیز و سپس پرواز

تورال به خانواده اش در انقره برگشت و از آن به مثابۀ ایستگاهی برای پیوستن عمیقتر به جهاد استفاده کرد. وی به والدین خود گفت که پلان دارد شب دهم جنوری ۲۰۱۵ را با دوستان پوهنتون تخنیکی شرق میانه سپری کند. در عوض، وی یک بکس پشتی سبک را گرفت و راهی سوریه شد.

بعد ها تورال نوشت که "قبل از خروج، توکل خود را به خداوند کردم".
تورال در جاده ایستاد شد و به مینی بس اشاره کرد و سوار آن شد. به مجرد سوار شدن به مینی بس، متوجه شد که کمره اش را فراموش کرده است، کمره ای که آنرا در همه جا با خود انتقال می داد از آسمان و ماحول خود تصویر برداری می کرد. اما در نهایت تصمیم گرفت که کدام موضوع مهم نیست که کمره اش را فراموش کرده است.

اخوت و حس خستگی

در روز های بعدی، تورال به خانۀ دیگر منتقل شد که در دیوار اش مرمی اصابت کرده بود. او در مورد این خانه نوشته است که ممکن غنیمت جنگی باشد. در این خانه ۲۰ نفر با سابقه های مختلف به سر می برند که همه خواهان جنگ در کنار داعش بودند. یکی از این افراد در آلمان کیک بوکسر مسلکی بود. فرد دیگر در بنگله دیش، انجنیر بود و یکی دیگر پس از آزادی از زندان فرانسه آمده بود. یک نفر با پرداخت ۱۵ هزار دالر از چین آمده بود.

پس از چند روز دیگر، تورال و هشت تن دیگر توسط یک مینی بس رهسپار رقه، پایتخت خود خواند داعش، شدند. تورال به نقل از سایر هم اتاقی هایش نوشته است که "به امید دیدار در بهشت". تورال لحظۀ رسیدن به رقه را و خدا حافظی را لذت بخش توصیف کرده است.

تورال در حالیکه بی صبرانه منتظر تعلیمات شرعی و آموزش های بدنی بود، از شهر رقه در سوریه بازدید کرد. قبل از ورود به جنگ، تعملیات شرعی و بدن سازی از پیش شرط های داعش است. تورال نوشته است که "شهر رقه بزرگ و پر ازدحام بود...مردم به شکل معمول به زندگی شان ادامه می دادند". تورال در نامه همچنین نوشته است که داعش استعمال سگرت را در همه جا ممنوعه کرده و به گفته وی این زیبا ترین اقدام داعش است. اما از استعمال تیل دیزل در موتر سایکل ها و بخاری ها شکایت کرده است.

تورال دو هفته را در رقه سپری کرد و با سایر شهروندان خارجی که تازه به داعش پیوسته بودند در یک خانۀ که آب نداشت به سر برد. تخم مرغ، یگانه خوراک موجود در این خانه بود. تورال گلو درد بود، اما شکایت وی از این ناحیه در مقایسه با حملات خوفناک هوایی که دروازه و کلیکین ها را می لرزاند، نا چیز بود. تورال نوشته است زمانیکه وی و سایر افراد از پرتاب بم بالای شان احساس ترس می کردند، چنین حس می شد که گویا باد تندی می وزد.

آمادگی برای جنگ

در جریان چند ماه، تورال به چندین خانه منتقل شد که شامل خانه ای در نزدیکی رقه و بعد حمص بود. وی از وضیعت زندگی در خانۀ سرد، مزدحم و کثیف، شکایت داشت. تورال در نامه‌ای نوشته است که در یک اتاق ۳۰ نفر یکجا می خوابیدند و همواره افراد بیشتری آورده می‌شد."
در یک مقطع، محلی که وی در آن به سر می برد، بسیار ابتدایی بود: یک مغاره بود. اما داعش این مغاره را با دوشک های اسفنجی، ماشین کالا شویی و برق جنراتور، مجهز کرده بود. تورال نوشته است که در مغاره، غنایم جنگی نیز موجود بود که نشان ملل متحد را داشت که قرار بود برای مهاجرین فراهم شود.

آموزش های بدنی تورال در اولین روز در این مغاره آغاز شد. کسانیکه تازه استخدام شده بودند. تمرینات نظامی شامل دور زدن و پرش کردن روی گل بود. تورال در نامه اش نوشته است که با جمپر و پتلونی که از فنلند آورده بود، ملبس بود و نمی خواست با این لباس در گل و لای بخزد و به افرادیکه قرار بود در آینده به داعش استخدام شوند، مشوره می داد تا لباس های نظامی شکل با خود بیاورند.

یکی از دوستان اش در این مغاره، یک انجنیر بریتانیایی بود که با پسرش آمده بود. تورال نوشته است "آنان در مورد نجوم چیزهایی می دانستند و قبل از اینکه آنان پرسان کنند، به توضیحات در مورد آغاز کردم." گرچه مغارۀ که تورال در آن به سر می برد، برق داشت، اما اکثر قسمت های شهر، بی برق بود.

تورال نوشته است که "می توانم بگویم که آسمان تقریباً در همه جایی که دولت اسلامی است، پاک است".

دفاع از بربریت

تورال در نامه اش نوشته است که پس از یک شب جنگ، با سایر دوستان اش با "پیروزی" به پایگاه بر گشتند. آنان دو تانک همراه با یک لاری، چند راکت آر پی جی "و سه سر بریده را به غنیمت گرفتند".

بعد ها تورال در پیام هایی که بوراتاچ، دوست منجم اش، از طریق فیسبوک داشت، از سر بریدن افراد توسط داعش دفاع کرده بود. بوراتاچ از تورال پرسیده بود که "چرا باگروه داعش یکجا شده که مردم بی گناه را می کشد و سر مردم را می برد. این دیوانگی و جنون است".

در پاسخ تورال نوشت که این اقدام فقط جزایی برای حامیان رژیم اسد است، حامیانی که به گفتۀ وی " شماری زیادی غیرنظامیان بی گناه را کشته اند و اقتدار اسلامی را رد می کنند و "غلام امریکا شده اند". به همین شکل، تورال از جهادی هایی دفاع کرده است که زنان اقلیت مذهبی ایزدی را به حیث بردگان جنسی با خود برنده اند.

تورال به بوراتاچ گفته بود که سر بریدن می تواند چندین هدف را به دست بیاورد و تاکید کرده که "این کار فقط به خاطری در تلویزیون انجام می شود تا دشمان بترسند. وقتی آنان سر بریدن را دیدند، از ما می ترسند و فرار می کنند".

عروس جهادی

در اوایل ماه اپریل ۲۰۱۵، تورال در جریان در گیری با جنگجویان کردی در نزدیک شهرک تل ابیض، زخمی شد و به رقه برگشت تا مورد تداوی قرار بگیرد.

ماه بعد، او با عایشه زفرا الترکی، یکی ازحامیان داعش که او نیز از ترکیه است، ازدواج کرد.

قبلاً در یک پست فیسبوکی تورال نوشته بود که جهادی های مجرد ماهانه صد دالر به دست میاورند و همراه با شش جنگجوی دیگر در یک خانه زندگی می کنند. تورال نوشته است که "جنگجویان خارجی چهار ماه وقت دارند تا ازدواج کنند. دولت اسلامی علاوه بر کمک مالی برای همسران و کودکان شان، برای آنان خانه نیز فراهم می کند".

بعد از ازدواج، تورال به طور چشمگیری فعالیت خود را با رسانه های اجتماعی، کاهش داد. در این حال، بوراتاچ در صفحۀ فیسبوک تورال پیام داد و دلیل خاموشی وی را پرسیده و ابراز امیدواری کرده تا او را متقاعد کند که دو باره به ترکیه برگردد.
بوراتاچ به صدای امریکا گفت که "او در این اواخر ازدواج کرده و زمانیکه می خواهد در رسانه های اجتماعی فعالیت کند، همسر اش حسادت پیدا می کند. گفته نمی توانم که شوخی می کرد یا جدی بود".

هر چند پست های فیسبوک و تویتر تورال کاهش یافت، آرمان رو به رشد او و تمایل اش به جهاد رادیکال، ثابت قدم باقی ماند. او حملات هوایی توسط حکومت سوریه، روسیه و ائتلاف به رهبری ایالات متحده و کشتار غیر نظامیان را مورد انتقاد قرار می داد. او از همه اعمال مطابق به قانون شریعت "از غذا خوردن گرفته تا رفتن به تشناب" حمایت می کند.

او از طریق فیسبوک، عرب های سوری را که نمی توانستند قرآن را به درستی قرائت کنند و یا اینکه به صورت درست احوال پرسی اسلامی نمی کردند، انتقاد می کرد. تورال نوشته است "زمانیکه می گویم درود بر شما، مردم عادی رقه با سلام-سلام پاسخ می دهند. واقعاً از این کار نفرت دارم".

" آروزی دیدار در قیامت"

آخرین پست فیسبوک تورال به تاریخ ۳۱ اگست صورت گرفته است، درست یک ماه پیش از مرگ وی.

"اگر مدت زیادی در اینجا ننوشتم، بدانید که عمرم در این دنیا به پایان رسیده است و به قیامت نزدیک شده ام. برایم دعا کنید که الله شهادتم را قبول کند. این پیام به گونۀ خودکار عیار شده است. به آرزوی دیدار تان در قیامت."

صفحۀ فیسبوک تورال فعال است، اما حساب وی در تویتر اخیراً مسدود شده است. تویتر در پاسخ به پیام صدای امریکا نگاشته است که از اواسط ۲۰۱۵ تا کنون "۳۶۰ هزار حساب تویتر را به خاطر تهدید یا ترویج اعمال دهشت افگنی وابسته به داعش" مسدود کرده است.

صالح دوگان، پژوهشگر ترک تبار علوم سیاسی، روابط بین المللی و امنیت در پوهنتون کیلی بریتانیا تخمین می‌زند که هزاران شهروند ترکیه به داعش پیوسته است. با اینحال، به گفتۀ این پژوهشگر "شمار زیاد آنان به خاطر قساوتی که رژیم دمشق بر مردم سوریه روا می‌دارد" این کار را کرده اند. او می گوید که انگیزۀ پیوستن جوانان ترک به داعش متفاوت است. برخی شاید به خاطر اینکه در خانواده های محافظه کار بزرگ شده اند، گرایش به سمت اندیشۀ جهای دارند، بخری هم فکر می کنند که غیر موجه هدف قرار گرفته اند و شاید هم برخی به خاطر فقر و در آرزوی کمایی به داعش پیوسته باشند.

دوگان گفت "هولناک است که می بینید مردم به این مسیر می روند. فکر کنم که نقطۀ پایان، پرکردن خالیگاه در دنیای درونی و عاطفی افراد است."

سوالات در مورد تورال هنوز هم بوراتاچ، رفیق منجم اش را می‌آزارد.

یکبار آن دو در آسمان شب یک نور روشن ناشناخته را دیده بودند که به گمان بوراتاچ ممکن بشقاب پرنده بوده باشد. سپس، رشید خاموشانه به آن گوش فرا داد و در مورد آن اندکی تحقیق کرد. بوراتاچ گفت "او برایم گفت’نی، احمق...آن یک ماهواره است. ‘ سپس برایم آموختاند که هرگز بدون تحقیق نتیجه گیری نکنم."

بنابراین، بوراتاچ حیران است که تورال با این درایت، چگونه با شایعه پراگنی و مظالم داعش، گمراه شد؟

بوراتاچ می گوید که هنوز هم این سوال نزدش باقی است که چگونه تورال که زمانی یک شخص خوش مشربی بود که هیچ چیز را جدی نمی‌گرفت، به داعش پیوست و همین شخص سربریدن افراد توسط داعش را توجیه کرد.

چیلیک، هم صنفی پیشین تورال در پوهنتون تخنیکی شرق میانه به این باور است که تورال نتوانست پلی را میان دو جهان متفاوت از هم پیدا کند. چیلیک گفت "فکر می کنم که او بسیار گیچ و ذهنش دستخوش افکار مختلط شده بود – از یکسو مذهب و از سوی دیگر علوم فکرش را محصور کرده بود."

چیلیک گفت "فکر کنم که دنیای درونی او بسیار تاریک بود. حتا پیش از پیوستن او به داعش، چنین احساسی داشتم."

این گزارش را اوزی بولوت، قسیم چندیمیر و ریکار حسین از بخش نظارت دهشت افگنی صدای امریکا در واشنگتن دی سی به همکاری ایلدیز یزیچی‌اوغلو از انقرۀ ترکیه تهیه کرده اند. کارول گینسبرگ گزارش را نوشته کرده است. تصاویر از فیسبوک و تویتر رشید تورال گرفته شده است.