ከርታታ ሥውሩ የአፍሪካ ዳያስፖራ

ክፍል አምስት፡- ማጠቃለያ

ድኅነት የደቆሣትን ሶማሊያዊቱን የሁለት ልጆች እናት ኒምኮ ሙሴ አሕመድን ከሶማሊያ ያሳደዳት የአል-ሸባብ አማፂያን በሃገሪቱ ውስጥ የፈጠሩት የሚበርድ የማይመስል ጥፋትና ፍርሃት ናቸው፡፡ በዓለም የመጨረሻውን ግዙፍ በርሃ ሰሃራን፤ እንዲሁም አንድ የጦርነት ቀጣናና ባሕሩን በአንዲት ላንቁሶ ጀልባ  አቋርጣ ወደ አውሮፓ ልታመራ ተነሣች፡፡

በተባበሩት መንግሥታት ድርጅት የሃብት ሠንጠረዥ ላይ ቁንጮውን ቦታ እየያዘች የምትገኘው የኦስትሪያ ዋና ከተማ ቪየና የምትታወቀው “የምኞቶች ከተማ” በሚል የቁልምጫ መጠሪያ ነበር።

ኒምኮ ኑሮ ሲጨልምባት ቀድሞ የወታደር መኖሪያ በነበረ ግቢ ውስጥ ካለ ሕንፃ ጣሪያ ላይ እራሷን ቁልቁል የሲሚንቶው ወለል ላይ ወረወረች፡፡

በመንግሥት በሚደገፈው ትራይኪርቼን የስደተኞች መጠለያ ሠፈር ውስጥ ሆና ዛሬ ታሪኳን የምትናገረው ሚንኮ “ለበርካታ ቀናት ነፍሴን ስቼ ሳጣጥር ነበር የቆየሁት። ከዚያ ሁለት እግሮቼና የአከርካሪ አጥንቴ ተሰብሮ ሕይወቴ ተረፈች” ትላለች፡፡

እራሷን ለማጥፋት የመሞከሯ ምክንያቱ ለጥገኝነት ያቀረበችው ጥያቄ ውድቅ መደረጉ ነበር። ከቀዬዋ ያሳደዳት ፍራቻ፣ አሁን ተስፋ በመቁረጥ ተተክቷል።

“አፍሪካዊያን በተለይ ሶማሊያዊያን እኔ የምመክራችሁ ‘አውሮፓ ምንም የለም፤ ከህልማችሁ አውጡት” አለች ሚንኮ።

እንደ ሚንኮ ያሉ ታሪኮች ብዙ ናቸው፤ ከሰሃራ በስተደቡብ ካሉ የአፍሪካ ሀገሮች የሚሰደዱ ሰዎች በዚህ መሰል አስቸጋሪ ሁኔታ ውስጥ ያልፋሉ።

ሚንኮ ባለፈው ዓመት ብቻ አውሮፓ እንደገቡት አንድ ሚሊዮን ስደተኞች ሁሉ ቤተሰቦቿን ጥላ፤ ጥሪታቸውን በበረሃና በባሕር ላይ ከሞት ጋር ለመቆመር ስትል አንጠፍጥፋ አውጥታ አሁን ባይተዋር በሆነችበት ሰሜናዊ አህጉር ውስጥ መጠለያ የለሽ የመንገድ ላይ ሰው፤ ፓስፖርትና ሃገር የሌላት ለመሆን ተዳርጋለች፡፡

አንዳንዶቹ ቤተሰቦቻቸውን ይዘው፣ ሌሎች ሀገራቸው ውስጥ እየጣሏቸው ተሰድደዋል። መንገዱ አስቸጋሪ ነው። በባህር ላይ ሰጥመው የሚሞቱ ቁጥር እንዲህ በቀላል የሚቆጠር አይደለም፡፡

ከሞትና ከመከራ ተርፈው አውሮፓ ከደረሱ በኋላም ፈተናቸው ብዙ ነው። ሚንኮ እንደምትለው፣ በስደተኞቹ መካከል እራሱ የማግለልና የንቀት ስሜት አለ፡፡

ተንቀሳቃሽ ስልክ ጠፋ ተብሎ በሶርያውያን ስደተኞችና በአፍሪካዊያኑ መካከል የተፈጠረው ግብ ግብ እጅግ አድርጎ አስቀይሟታል።

የተሻለ ትምህርት ያላቸው አፍጋናዊያን ስደተኞች የራሣቸውን ታሪክ ለመጠለያ ሠፈሩ ባለሥልጣናት በተሻለ ሁኔታ መግለፅ ስለሚችሉ ስልኩን ከአፍሪካ የሄዱት ወሰዱትም አልወሰዱት ጥፋተኞች ይሆናሉ፡፡

በቋፍ ያለ ፖሊሲ

እንደ አሕመድ ላሉ ስደተኞች ቀላል የሚባሉ መልሶች የሉም፡፡ በ2007-2008 ዓ.ም (በኢት.አቆ.) ታይቶ በማይታወቅ ቁጥር በፈሰሰ የስደት ጎርፍ ውስጥ በሚገኘው፤ በግሪክ የዕዳ ውዝግብ ውስጥ በከረመው፤ በበርካታ የሽብር ጥቃቶች በተመታው ባለ ሃያ ስምንት አባል ሃገሩ በአውሮፓ ኅብረት ውስጥ ለችግሮች መፍትኄ ለማግኘት ያስችላል የሚባል የአንድነት ሃሣብ ብዙም ያለ አይመስልም፡፡

በቅርቡ የወጣው የአውሮፓ ኅብረት የምጣኔ ኃብት ትንበያ በያዝነው ዓመት ውስጥ ሦስት ሚሊየን ተጨማሪ ፍልሰተኞች ወደአውሮፓ ሊገቡ እንደሚችሉ ጠቁሟል፡፡ በተጨማሪም የአውሮፓ ሠልስቱ ሃያላን ተብለው ከሚጠሩት ሃገሮች አንዷ የሆነችው እንግሊዝ ከኅብረቱ ትውጣ ወይስ ትቆይ በሚል ሃሣብ ላይ ውሣኔ ሕዝብ ለመጥራት መወሰኗ ኅብረቱን ወደ መሰነጣጠቅ ሊወስደው ይችላል የሚል ሥጋት አጭሯል፡፡

ቀውሱን ሊያስወግድ ይችላል የሚል ተዓምራዊ መፍትኄ የአውሮፓ ኅብረት ፖሊሲ አውጭዎች የላቸውም፡፡ ምንም እንኳ 160 ሺህ ተቀባይነት ያገኙ ጥገኝነት ጠያቂዎችን በአባል ሃገሮች ውስጥ ለማስፈር ቃል ተገብቶ የነበረ ቢሆንም እስከ ታኅሣስ 2/2008 ዓ.ም (በኢት.አቆ.) በነበረው ጊዜ የሠፈሩት 159 ብቻ ነበሩ፡፡ ታኅሣስ 1/20228 (በኢት.አቆ.) ካናዳ የመጀመሪያዎቹን 25 ሺህ የሦሪያ ስደተኞችን ያሣፈሩ አይሮፕላኖችን በፀጋ አስተናግዳለች፡፡ ዩናይትድ ስቴትስ ውስጥ ግን ፕሬዚዳንት ባራክ ኦባማ ያቀረቡትን አሥር ሺህ የሦሪያ ስደተኞችን የመቀበልን ሃሣብ የሃገሪቱ እንደራሴዎች እንደገና ሊመክሩበትና ሊከራከሩበት ተነጋግረዋል፡፡ ተጋግሎ እየተካሄደ ባለው የዩናይትድ ስቴትስ ፕሬዚዳንታዊ ምርጫ ዘመቻ ውስጥ የኢሚግሬሽን ጉዳይ ፅንፍና ፅንፍ የሚያስይዝ ጉዳይ ሆኗል፡፡ በሪፐብሊካን ፓርቲው ዕጩዎች ዘመቻ እየመሩ ያሉት ዶናልድ ትራምፕ ማንኛውም ሙስሊም ወደ አሜሪካ እንዳይገባ እንዲታገድ እና ከተመረጡም በኦባማ መርኃግብር የገቡ ሦሪያዊያንን ሁሉ መልሰው እንደሚያስወጡ ዝተዋል፡፡ በኢሚግሬሽን ፖሊሲ ላይ የኦባማ አስተዳደር የጎላ እንቅስቃሴ ቢያደርግም ለቀድሞ አፍጋናዊያንና ኢራቃዊያን የጦር ሜዳ አስተርጓሚዎች ቪዛ እንዲሰጥ እየተደረገ ያለው ጥረት እንኳ በሚያሣዝን ሁኔታ ሙሉ በሙሉ ሳይሳካ ቀርቷል፡፡

የአውሮፓ ሃገሮች በተናጠል የጥገኝነት ጥያቄ ማመልከቻዎችን ሲሆን ጣልያንና ግሪክ ውስጥ ባሉ የስደተኞች መጉረፊያ ጣቢያዎች ውስጥ ሥራው በአብዛኛው በዓለም አቀፍ የረድዔት ድርጅቶች፣ በበጎ ፍቃደኞችና በማዘጋጃ ቤቶች ባለሥልጣናት የይድረስ ይድረስ ሩጫ እንዲከናወን ተገድዷል፡፡

“እዚህ ቀውስ ውስጥ ከገባን ወራት ካለፉ በኋላም ለምን ይሆን ወደ አውሮፓ የባሕር ዳርቻዎች ለሚደርሱት ሰዎች ብዙው የነፍስ አድን እርዳታ ሥራ በአብዛኛው በበጎ ፍቃደኞች ብቻ እንዲከናወን የተደረገው?” ሲሉ ይጠይቃሉ የሂዩማን ራይትስ ዋች የአጣዳፊ ሁኔታዎች ዳይሬክተር ፒተር ኤን ቦካር በቅርቡ ግሪክ ውስጥ ከተፈጠረው የስደተኞች ብዛት ጭንቅንቅ በኋላ ሲፅፉ – “ለምን ይሆን አንድም መንግሥት ወይም ሕብረ-መንግሥታዊ ድርጅት አምቡላንስ እንኳ ሲያቀርብ በማይታይበት ወይም ሃሣቡ እንኳ በሌለበት ሁኔታ እስከዛሬ በሌዝቦስ ቋጥኞች ላይ የነፍስ አድኑን የሕክምና ሥራ በጎ ፍቃደኞች የሚያከናውኑት?”

በቀውሱ ግንባር ላይ የአውሮፓ ኅብረትን ተጠሪዎች ማግኘት እጅግ ከባድ መሆኑን እየጠቆሙ ይህንን ወቀሣ አንዳንድ የዜና ዘገባዎችም አስተጋብተውታል፡፡

“የድንበር ጥበቃና አስተዳደር ጉዳይ በቅድሚያ የየሃገሩ ባለሥልጣናት ኃላፊነት ነው” ብለዋል የአውሮፓ ኮሚሺን ቃል አቀባይ በኢሜል በሰጡን ቃል፡፡ “የአውሮፓ ኮሚሺን እና የአውሮፓ ኅብረት ተቋማት አባል መንግሥታትና የየሃገሩን ባለሥልጣናት በመሬት ላይ ያለውን ሁኔታ በመያዝና በመምራት ሥራዎች ላይ እገዛ ያደርጉላቸዋል፡፡ አባል መንግሥታትን መተካት ግን አይችሉም፡፡

ከሃገር ውስጡ ፖሊሲ በተጨማሪ የአውሮፓ ኅብረት ከአፍሪካ የሚነሱትን ስደቶች ሥር-ወሰበብ ለመጋፈጥ እየፈለገ ነው፡፡ ኅዳር ውስጥ በፍልሰት ላይ በተካሄደ ጉባዔ ላይ የአውሮፓ ኅብረትና የአፍሪካ ኅብረት መሪዎች የአፍሪካ ሃገሮች ከስደት የሚመለሱ ወይም የተፈናቀሉ ዜጎቻቸውን መቀበልና መልሰው ማቋቋም እንዲችሉ የሚረዳቸው የ1.9 ቢሊዮን ዶላር አጣዳፊ የመተማመኛ ጥሪት ወይም ትረስት ፈንድ አቋቁመዋል፡፡ የሜዲቴራኒያኗ ደሴት መንግሥትና በአንድ ወቅት ዋነኛዋ የፍልሰት መድረሻ የነበረችው ይህንኑ የመሪዎች ጉባዔ ያስተናገደችው ማልታ 270 ሺህ ዶላር ለመለገስ ቃል ገብታለች፡፡

ከአንድ ወር በኋላ የአውሮፓ ኅብረት ባለሥልጣናት ዋና ዋና የስደት ምንጭ በሆኑ ሃገሮች ወስጥ ሥራ ፈጠራን በማፋጠንና የልማት መርኃግብሮችን በመዘርጋት ከአፍሪካ የሚነሳውን ፍልሰት ለመቆጣጠር ያስችላል ያሉትን የሁለት ቢሊዮን ዕቅድ ይፋ አደረጉ፡፡

የሜዲቴራኒያንን ተፋሰስ ከጋዳፊ መውደቅ በፊት ወደነበረው መረጋጋት ለመመለስ ግዙፍ የሆኑ ሥልቶች መቀረፅ ይኖርባቸዋል፡፡ በ2003 ዓ.ም (በኢት.አቆ.) ያኔ የጣልያን የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር የነበሩት ፍራንኮ ፍራቲኒ አዲስ ዓይነት አህጉር ዘለል አካባቢያዊ ሥርዓት እንዲዘረጋ ጥሪ አቅርበው ነበር፡፡

“የአውሮፓ ኅብረት፣ ሌሎቹ የዓለም ኃያላን ሃገሮችና የዓለም ባንክና ዓለምአቀፉን የገንዘብ ድርጅትን የመሣሰሉ ዓለምአቀፍ ድርጅቶች ለሜዲቴራኒያን የምጣኔ ኃብት መረጋጋት የሚሠራ በሁለተኛው የዓለም ጦርነት አሜሪካ ለምዕራብ አውሮፓ ሃገሮች ማገገሚያና መልሶ ግንባታ ዘርግታው እንደነበረው ዓይነት መርኃግብር ወይም ማርሻል ፕላን ሊያወጡ ይገባል” ብለው ነበር ፍራቲኒ በአውሮፓ አቆጣጠር በ2011 ዓ.ም ፋይናንሻል ታይምስ አስተያየት ማስፈሪያ ገፅ ለይ አውጥተውት በነበረ ፅሁፋቸው፡፡ “ይህ ዕቅድ ግዙፍና እጅግ አስፈላጊ የሆኑ አዲስ የአውሮፓና ዓለምአቀፍ የገንዘብ ምንጮችን በአካባቢው የየሃገሮቹን ምጣኔ ኃብት ለማሳለጥ እና የመዋዕለ ነዋይ ፍሰትን ለማብዛት የሚያስችል በቢሊዮኖች የሚቆጠር ዩሮ ማንቀሳቀስ መቻል አለበት፡፡”

በሜዲቴራኒያን ሃገሮች መካከል ያሉ የንግድ መሰናክሎችን የአውሮፓ ኅብረት ባለሥልጣናት ማንሣት እንዳለባቸውና “እጅግ ቁልፍ ሥፍራ ያላት” ካሏት ከዩናይትድ ስቴትስ ጋርም በስትራተጂው ላይ መመካከርና አብሮ መሥራት እንደሚያስፈልግ ፍራቲኒ መክረዋል፡፡ የከፍተኛ ትምህርት ዕድሎች እንዲጠናከሩና ወጣቶች በሽብር ድርጅቶች እንዳይማለሉ ለማድረግም የሥራ ኃይሉን ማጠናከር እንደሚያስፈልግ አሳስበዋል፡፡ “ሜዲቴራኒያን ዘለል የሥራ ሥልጠና መርኃግብሮችን መዘርጋት ሕገወጡን ፍልሰትና አስተላላፊነት ለማስቆም የሚያስችል እጅግ የተመረጠው መንገድ ነው” ብለው ነበር፡፡

በተመሣሣይ ሁኔታ ደግሞ ችግሩን የሚፈልሱ ሰዎችን ከአፍሪካ የሚገፉ ጉዳዮችን በመጋፈጥ ብቻ መፍታት እንደማይቻል አንድ ታዋቂ የፍልሰት ጉዳዮች ተንታኝ ተናግረው ነበር፡፡

“አውሮፓ ውስጥ ያለው እውነተኛው ቀውስ የጋራ ወደሆነ ምላሽ ለመምጣት አለመቻል ነው” ብለዋል የአምስተርዳም ዩኒቨርሲቲ የኅብረተሰብ ጥናት ምሁሩ ሃይን ደ ሃስ ለሃፊንግተን ፖስት ጋዜጣ ሲናገሩ፡፡ በተባበሩት መንግሥታት ስምምነቶች ጥበቃ ከሚደረግላቸው ከግጭቶች አካባቢዎች ከሚሸሹ ስደተኞችና በፖለቲካ ወከባ ምክንያት ከሚሳደዱ ጋር የተዳመረው የአውሮፓ የምጣኔኃብት ክፍትነት እያደገ መምጣት ከሚፈጥረው ርካሽ የፍልሰተኛ ጉልበት ጋር ገዳቢ የሆኑት የኢሚግሬሽን እርምጃዎች አይጣጣሙም፡፡

“ለሃያ አምስት ዓመታት የዘለቀው የአውሮፓ እራሷን አጥራና ከልላ መኖር ሙሉ በሙሉ የፎረሸ አካሄድ ነው” ብለዋል ሃይን ደ ሃስ፡፡ “ሰዎች በዚህም በዚያም መግባታቸው አልቀረም፤ የተፈጠረው ብቸኛ ነገር ቢኖር ምንድነው፤ ሕገወጡ ማሸጋገር፣ የፍልሰተኞች ሥቃይና እንግልት፣ ድንበር ላይ የሚጠፋው ሕይወት በረከተ፡፡”

ግዙፎቹ የልማት ስትራተጂዎች ትውልድ አቋራጭ ጊዜን ስለሚጠይቁና በተጨማሪም በመፍለስ በሚፈልገው ሰው ፍላጎትና በአውሮፓ ኅብረት የንግድና የኢሚግሬሽን ፖሊሲ መካከል መጣጣም ስለሌለ – የሚሉት ብራስልስ የማገኘው የፍልሰት ፖሊሲ ኢንስቲትዩት ዳይሬክተር ኤልሳቤጥ ኮሌት – የሚሻለው አነስ ያሉና አካባቢያዊ በሆኑ የምጣኔ ኃብት ዕቅዶች ላይ መሥራት እንደሆነ ይመክራሉ፡፡

ምናልባት የአውሮፓ ኅብረት የጋዳፊዪቱ ሊብያ ትሰጥ የነበረውን ሁሉ መልሶ ማምጣት የሚያስችል ጥረት ማድረግ ላይ ማትኮር ይኖርበት ይሆን እንዴ? የሚል ጥያቄም እየተነሣ ነው፡፡ እንደ ኒምኮ ሙሴ አሕመድ ላሉ ሰዎች ቀድሞ ወደሚያውቁትና ሸሽተውት ወደወጡት ሕይወት የማይመልሳቸው፣ ከአውሮፓ አዲስ ሕይወት ጋርም ትንቅንቅ ውስጥ እንዲገቡ የማያደርጋቸው ዕቅድ አነስ ያሉ ዕዳገትና ሥራን የሚያበዙ የኢንዱስትሪ መናኸሪያዎችን መፍጠር ይሻል ይሆን?

ወደኋላ መመለስ የለም

አጫጭር የማረጋጊያ ዕቅዶችም ቢሆኑ ከጋዳፊ በኋላ እንደተፈጠረችው እጅግ ለተናጠችውና መሹለኪያ ብዙ በመሆኗ በአውሮፓ ኅብረት ሃገሮች ውስጥ ሁሉ ፍልሰተኛ-ጠል አስተሳሰብ እንዲፈጠር ምክንያት ለሆነችው ሊብያ መሰል ሃገር የመሥራታቸው ነገር ተስፋ አስቆራጭ ሊሆን ይችላል፡፡ በፍልሰት ጉዳይ ላይ ፖሊሲ አውጭዎች መፍትኄ ናቸው የሚሏቸውን መላዎች እያበጣጥሩ ባሉበትም ሁኔታ ቢሆን መልስ የሚገኘው ብራስልስ ካሉ ፌደራል ቢሮዎች ሳይሆን መፈናቀል ታሪኮች በሚጀመሩባቸው ሥፍራዎች ነው፤ የአደጋውን መዘዝና በኋላ ይገኛል ተብሎ የሚታለመውን ግብ በአግባቡ ባለማመዛዘን ወይም ብዙ ጊዜ ደግሞ ግድየለሽነት በበዛበት ሁኔታ በሚወሰዱ እርምጃዎች በመከራ የተዋጡ መንገዶች በሚጀመሩባቸው ሥፍራዎች፡፡